In die literator Yves T’Sjoen se pasverskene versameling essays Breyvier skryf hy oor fasette van die kunstenaarskap en intellektuele bydraes van Breyten Breytenbach, van Antjie Krog, en oor albei se nuanserende, onthutsende en oopmakende verkenning van menswees, die sentrale rol van tale, vertaling, vertaalbaarheid en die buitewyke van dit wat sêbaar is. In hierdie gesprek oor Breyvier, die tweede in ’n tweeluik, beantwoord T’Sjoen Willem de Vries se vrae oor die bundel, die rol van meertaligheid by albei digters en dié van die tydsgees.

In die literator Yves T’Sjoen se pasverskene essayboek Breyvier kry die leser tematies versamelde aantekeninge en bondige bespiegelings, asook aanvoorwerk vir verdere ontginning, in ’n ryklik gedokumenteerde ondersoek na Breyten Breytenbach en andere wie se invloed oor lande en dissiplines heen strek. In hierdie eerste deel van ’n gesprek oor Breyvier beantwoord T’Sjoen Willem de Vries se vrae oor hierdie versameling beskouings en navorsing waarin ook die literêre bande en verkeer tussen Nederland, Vlaandere en Suid-Afrika aan bod kom.

"Nederlandse literatuur in Kaaps/Afrikaans: Een vertaalproject dat thans wordt ondernomen bij UWK op instigatie van Antjie Krog en Marni Bonthuys laat het beste verhopen. De bloemlezing met vertalingen van werk van hedendaagse vrouwelijke auteurs in de Lage Landen en in Zuid-Afrika, vertalingen uit het Nederlands in Kaaps/Afrikaans door studenten onder de leiding van Marni Bonthuys en Valda Jansen, zal in totaal dertig gedichten bevatten: van Simone Atangana Bekono, Radna Fabias en Babs Gons."

"Wat ons meer zorgen baart, is dat lokale gemeenschappen – niet alleen in Afrika of landen in het Globale Zuiden maar ook in Europa – zich minder betrokken voelen bij het wetenschapsgesprek. Het debat wordt doorgaans verengd tot wat zich in Globish makkelijk of stuntelig laat uitdrukken."

"De Britse uitgeverij Puffin gaf onlangs toe aan drukkingsgroepen en greep in de teksten van kinderboekenschrijver Roald Dahl in. ... Wellicht spelen mercantiele overwegingen een rol in het Dahl-dispuut en is de moraliserende verontwaardiging over wat wordt beschouwd als politiek incorrect taalgebruik een drogreden. Al moeten we hierover niet lichtzinnig doen. Nederlandse en Franse uitgevers van Dahl haastten zich de voorbije week dan weer om duidelijk te maken dat de vertalingen in ieder geval niét wordt aangepast." – Yves T'Sjoen

"De bevruchtende mediale interactie tussen Krogs lyriek en (reproducties van) beeldend werk van De Bruyckere is bijzonder suggestief en betekenisrijk. De dichtbundel Plunder, waarin overigens geen afbeeldingen van of verwijzingen naar De Bruyckeres kunstinstallaties en grafisch werk zijn opgenomen, is in feite ontstaan in een samenspel, of beter een dialoog, met werk van De Bruyckere. De dichterlijke compositie heeft vanuit tekstgenetisch oogpunt dus een overweldigend visuele dimensie die voor Zuid-Afrikaanse, Engelstalige en Nederlandstalige lezers buiten beeld blijft."

"De pervertering en uiteindelijk toe-eigening van masculiene beelden, inclusief mannelijk machtsdenken, bezorgt Krog in de Afrikaanse letteren van de afgelopen decennium – zolang een privilege van het patriarchaat in Afrikaans – monumentale status."

"Naar aanleiding van een bijdrage in de reeks 'Breytenbach-notities', over hiërarchie en dominantie én over paradigmaverschuivingen in een literair landschap, leg ik collega Alwyn Roux bespiegelingen voor. Thema’s komen aan bod zoals canoniseringsprocessen, de literaire canon als cultureel-identiteitsvormende en dus als ideologische construct."

"Verder preciseert Breytenbach in de tekst van zijn Pessoa-lezing 'further characteristics of a Middle World resident', eigenschappen die perfect aansluiten bij de omschrijving van de 'un-citizen' die we bij Turner vinden. Het is de wereld van misdeelden en misvormden, dwazen en buitenstaanders, degenen die geen sociale rang of stand hebben. Die 'tussen-in'-positie maakt het voor deze subjecten makkelijker om 'out of the box' te denken, zich niets gelegen te laten liggen aan conventies en systemisch denken."

"Interessant zijn Breytenbachs beschouwingen over de verhouding tussen poëzie en politiek activisme: 'Politiek is de kunst van het mogelijke, kunst is de noodzaak van het onmogelijke' én 'Ik vind niet dat het de rol van de kunstenaar is politiek actief te zijn'. Opmerkelijk is dat in beide vraaggesprekken in HUMO met Breytenbach net die politieke overtuiging en zienswijze en nauwelijks of niet het creatieve werk aan bod komen."

"De onderzoeksleerstoel Nederlandse taal- en letterkunde en cultuurkunde (meertalige context en culturele diversiteit) (Universiteit van Kaapstad, Universiteit van die Wes-Kaapland en Universiteit Stellenbosch) is met de eerste leerstoelbekleder Prof. Yra van Dijk (Leiden) in vliegende vaart van start gegaan."

"De Zuid-Afrikaanse academica heeft het over Demedts als een 'geesgenoot en brugbouer' die tussen 1951 en 1979 heeft bijgedragen tot de samenwerking tussen Vlaamse schrijvers en het wetenschappelijk periodiek."

"In het Historical Papers Research Archive van de Universiteit van die Witwatersrand (Johannesburg) worden de Alexandre Moumbaris Papers geconserveerd. In het dossier A3441 bevinden zich archivalia die Breyten Breytenbachs betrokkenheid documenteren bij de antiapartheidsbeweging in Frankrijk en meer specifiek – samen met Johnny Makhatini en Barend Schuitema, toenmalig secretaris van de Nederlandse Anti-Apartheid Beweging– bij de oprichting van het Bureau d’information sur l’Afrique Australe (BIAA)."

"De overigens niet onbelangrijke anekdotiek en heisa die de Hertzogprys 2022 omgeven, vooral de stellingenoorlog die door de toespraak van S.J. Naudé aan hevigheid heeft gewonnen, zijn een symptoom van een dieperliggend gevoel van onbehagen bij actoren binnen een systeem die voor jaren, misschien zelfs decennia, de macht hadden om de eigen positie esthetica als dominant te ervaren. Schrijvers onder wie Breytenbach en Krog, maar ook vele anderen zoals Kamfer, Naudé, Phillips, Small, Venter en Winterbach (en veel andere jonge stemmen in de Afrikaanse letteren, vitaler dan ooit en zich al lang niet meer beperkend tot een witte canon), zorgen ervoor dat machtsbastions zich stilaan op drijfzand bevinden, anachronismen worden, en finaal inleveren aan macht en dominantie."

"Met Paul Jansen als nieuwe ambassadeur en mevrouw Lieve Decaluwé als Belgisch consul worden plannen gesmeed voor méér rechtstreekse lijnen tussen België en Zuid-Afrika."