Het geweld dat Antwerpen opschrikt wordt niet alleen frequenter, het wordt ook allemaal heftiger. Opvallende parallellen vallen op met wat enkele jaren geleden in Nederland gebeurde. Stilaan wordt duidelijk dat de grote drugsperikelen uit de Randstad zich naar Vlaanderen verplaatst hebben.

Antwerpen (Photo: Maros [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons)

Antwerpenaren staan bekend voor hun chauvinisme; een “kwaliteit” die men doorgaans vooral Fransen toedicht. Met overdreven trots kijken ze naar hun stad, in die mate dat het hun rationale kijk op de dingen behoorlijk beïnvloedt, om niet te zeggen helemaal uitschakelt. Nu goed, als Schelde, haven en Kathedraal zaken zijn waarmee men kan pronken, ligt dat toch wel anders wanneer je stad omschreven wordt als de “cocaïnehoofdstad” van Europa. De feiten zijn echter wat ze zijn.

Op enkele dagen tijd werd de stad door enkele gewelddaden opgeschrokken. Geen discrete “afrekeningen” binnen het milieu, maar incidenten die zich in woonwijken voordeden. 's Nachts opgeschrokken worden door een granaatexplosie is natuurlijk erg indrukwekkend voor een gewone sterveling.

En zoals een man vaststelde dat als hij op zijn gebruikelijke uur naar zijn werk was vertrokken, hij net in de wagen zou stappen op het moment dat de granaat afging. De recente escalatie is een nieuw hoofdstuk in een ontwikkeling die zich al enkele jaren geleden heeft ingezet. Zomaar even 60 gewelddadige incidenten werden de voorbije drie jaar opgetekend. En als we wat grasduinen in de archieven, botsen we op enkele getuigenissen van deskundigen allerhande die al geruime tijd voor deze trend waarschuwen.

Antwerpen versus Rotterdam

Cocaïne; het is het begin en het einde van het probleem. De cijfers liegen er niet om. In 2017 al werd in de Haven van Antwerpen alleen al maar liefst 41 ton van het witte goud in beslag genomen. Een meer dan behoorlijk kwantiteit, als men weet dat de vangst in heel Europa een jaar eerder net boven de 70 ton uitkwam.

En omdat relatieve cijfers vaak meer zeggen: het laatste decennium is de vangst met factor tien toegenomen. Volgens deskundigen van de Verenigde Naties is ongeveer de helft van de coke die richting Europa verscheept wordt bestemd voor Antwerpen. Opvallend hierbij is dat de vangsten in de Haven van Rotterdam (de afstand tussen beide wereldhavens bedraagt amper 100 km) drastisch gedaald zijn.

Met een oppervlakte vergelijkbaar met 18.000 voetbalvelden, biedt de Antwerpse Haven veel mogelijkheden er in het geniep binnen te dringen. (Foto: I, Luc Viatour [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons)

“Jaarlijks worden in Antwerpen 15 miljoen containers verwerkt, slechts 1% hiervan kan gecontroleerd worden.”

Veel heeft te maken met de verscherpte controles, maar Antwerpen heeft – bekeken vanuit het oogpunt van het misdaadmilieu – ook enkele sterke troeven die ten volle uitgespeeld kunnen word. Waar Rotterdam een trechter is die deels in zee gebouwd is, biedt Antwerpen met een oppervlakte van 18.000 voetbalvelden meer mogelijkheden om ongezien binnen te dringen. Ook de enorme containertrafiek waar Antwerpen voor bekend staat is in deze een belangrijke factor.

Jaarlijks worden er 15 miljoen containers verwerkt, gespreid over evenveel terminals. Slechts één percent hiervan kan gecontroleerd worden. Schepen die afkomstig zijn uit Latijns-Amerika worden nauwgezetter in het oog gehouden, maar de bendes proberen de drugs vaak zo snel mogelijk naar minder “verdachte” containers te verhuizen.

Othman El B.

Verscherpte controles in Rotterdam en de mogelijkheden die Antwerpen biedt; meer was niet nodig voor de “bendes” om hun activiteiten wat te verplaatsen. De cocaïnehandel is vooral een zaak van een handvol Marokkaanse families, wiens lijnen over België en Nederland naar Zuid-Spanje lopen. De voorbije jaren was Nederland het strijdtoneel die woedde binnen de zogenaamde “mocromaffia”.

Meer dan dertig liquidaties werden er opgetekend. Door de verplaatsing van de business naar Antwerpen, moet het territorium gedeeld worden met een aantal plaatselijke clans. En sommigen hiervan kenden de voorbije jaren een forse groeibeweging. Het voorbeeld van Othman El B. is kenschetsend voor de florerende zaken. Nog maar enkele jaren geleden haalde hij de drugs uit de containers, inmiddels woont hij in Dubai en staat hij bij de politieke gekend als een van de grote drugskoningen van Antwerpen.

Op 9 maart vond een voorbijganger in Amsterdam een afgehakt hoofd op de stoep voor een shisa-lounge, de pleisterplaats van een van de grote drugsclans. Een afrekening. Stilaan begint men te vrezen dat het ook in Antwerpen nog maar een kwestie van tijd is voor het geweld een dergelijke climax bereikt.

Nieuw hoofdstuk

Vooral de voorbije drie jaar werd het geweld frequenter en intenser, maar eigenlijk moeten we iets verder in de tijd terug voor het echte kantelpunt. Toen het nieuwe stadsbestuur met burgemeester Bart De Wever aantrad, werd prompt de “war on drugs” afgekondigd.

Vorig jaar werd een tandje bijgestoken, waarbij een heus task force met steun van diverse deskundige, federale politie en dergelijke in het leven werd geroepen. Het een verklaart het ander. “Elk gat in de markt dat ontstaat, bijvoorbeeld door een familie die wordt aangehouden, is een bron van conflict”, duidde criminoloog Tom Decorte de situatie (De Morgen, 20.3.2019).

“Of ze plegen weerwraak door geruchten dat iemand heeft geklikt bij de politie.” “Zo plots is dat niet”, legt zijn collega Cyrille Fijnaut, voormalig hoogleraar die verbonden was aan de universiteiten van Tilburg en Leuven, uit (Het Laatste Nieuws, 21.3.2019).

“Dit is het resultaat van een ontwikkeling die jaren heeft geduurd. Het begint in een uithoek, of op een onmogelijk tijdstip, en gaat telkens een stap verder.” Heeft de “war on drugs” gefaald? “Dat is te kort door de bocht. Vergeet niet dat er in Nederland nog zwaarder geweld is. Daar zijn al liquidaties geweest in woonwijken, soms met onschuldige slachtoffers.” “Niets is zeker, maar aan het extreme geweld te zien is het waarschijnlijk dat de dadergroepen die in Amsterdam actief zijn ook achter het geweld in Antwerpen zitten”, meent dan weer expert Henk Ferwerda (De Morgen, 19.3.2019).

't Stad is duidelijk in een nieuwe fase van de war on drugs beland. De epiloog blijft echter een grote onzekerheid.