Een verplichte taaltest voor alle kleuters als instrument om een opgelopen achterstand weg te werken? De idee is niet nieuw, getuigt op het eerste zicht van gezond verstand, maar lang duurde het niet of de piste lag aan de basis van politiek getouwtrek.

Er is een realiteit waar men niet omheen kan: Vlaanderen ondergaat een aanzienlijke demografische evolutie. Net als zovele andere Europese landen, kende het klassieke immigratiegolven van zogenaamde “gastarbeiders” in de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw. Toch bleek vooral de voorbije twintig jaar de bevolking aanzienlijk te zijn toegenomen. Een regularisatiepolitiek, een erg soepele nationaliteitenwet, gezinshereniging, de verklaringen zijn divers, maar onze interesse gaat vooral naar het hier en nu.

Een recent onderzoek zette de puntjes nog eens op de i. Waar in 1990 Vlaanderen amper 2,5% inwoners van niet-Europese origine telde, is dit aandeel inmiddels geklommen tot 12,7%. Maar interessant wordt het pas als men dit cijfer gaat differentiëren. Vooral stedelijke omgevingen lijken een heuse mutatie te ondergaan. Gent bijvoorbeeld, waar het aandeel inwoners met een niet-Europese achtergrond de voorbije drie decennia van 6% naar 32,9% steeg. In havenstad Antwerpen ging het van 8,3% naar 36,5% en in het kleinere Vilvoorde van 5,7% naar 38,4%.

“Kinderen die niet voldoende Nederlands kennen hebben geen gelijke kansen” – Ben Weyts (Foto: Paul Van Welden [CC BY 3.0], via Wikimedia Commons)

Taalachterstand vaststellen

Direct gevolg van deze ontwikkeling is dat zich tal van problemen voordoen op de schoolbanken. Te veel kinderen, zo stelt men vast, kampen met een taalachterstand. En dat is een hypotheek op hun latere ontwikkeling. België kent naar Europese normen een lage participatiegraad van “allochtonen” op de arbeidsmarkt, wat in belangrijke mate op conto van die taalachterstand geschreven kan worden.

Laten we het probleem aan de bron aanpakken, is de redenering van kersvers Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA). “Iedereen heeft het altijd over gelijke kansen”, verklaarde hij op Radio 1. “Welnu, kinderen die niet voldoende Nederlands kennen, die hebben geen gelijke kansen. Je moet ervoor zorgen dat ze gelijk kunnen vertrekken.”

Vanaf volgend jaar wordt de schoolplicht van zes jaar naar vijf gebracht, dit werd eerder al beslist. Dit zal ervoor zorgen dat elke kleuter minstens één jaar kleuterschool moet volgend, voor hij de stap zet naar het basisonderwijs waar het rekenen, lezen en schrijven allemaal begint. Meten is weten, redeneert hij. Een taaltest moet het niveau van de leerling bepalen. En wiens taalkennis onvoldoende is, wel die wordt via systemen van extra lessen, taalbaden en dergelijke geholpen.

Academische feedback

De reacties uit de academische wereld lieten niet lang op zich wachten. Een toets is per definitie, een momentopname, luidde een waarschuwing. Misschien is het dan ook niet de beste manier om het taalniveau van de kleuter te testen. Is trouwens een taalbad bij wie onvoldoende scoort wel de beste oplossing? Sommigen zien meer in de interactie met andere kinderen die wel een hoger niveau halen. Maar er zijn ook resolute voorstanders.

Psycholoog en Hoogleraar aan de Universiteit van Gent Wouter Duyck bijvoorbeeld, een man die zich erg kritisch opstelt ten aanzien van het onderwijs in Vlaanderen. “Het aandeel kinderen van vooral tweedegeneratiemigranten dat thuis de schooltaal niet spreekt, is bij ons heel hoog in vergelijking met andere landen”, zegt hij. “Kijken we naar onze PISA-resultaten (Programme for International Student Assessment, PG), dan zien we dat een andere thuistaal meer dan een jaar cognitieve vertraging impliceert, zelfs na controle voor socio-economische factoren.”

Oud idee?

Sommige kritiek lijkt wel politiek gevoed te zijn. Gewoon omdat het idee van een N-VA-minister zou komen. “Wat minister Weyts voorstelde is een maatregel die je van progressieve partijen verwacht”, schrijft Pieter Bauwens, Hoofdredacteur van de Opiniewebsite Doorbaak. “Progressieve partijen willen toch mensen emanciperen? Wel dit is een emanciperende maatregel. Mensen de middelen geven om hun toekomst in handen te nemen.”

De idee is niet nieuw, merkt Wouter Duyck op. Op twitter plaatste hij een krantenartikel uit...2006. Hieruit blijkt dat “Vlaams minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke (SP.A; socialistische partij) de mogelijkheid laat bestuderen om taaltoetsen Nederlands af te nemen van kleuters van vier tot vijf jaar”.

Ben Weyts was in die jaren trouwens kabinetschef in diezelfde regering waar ook Frank Vandenbroucke zetelde. Haalde hij daar zijn inspiratie? Dertien jaar zijn dus verstreken. We leren ook dat in die jaren de idee in Duitsland beleid werd. “Na moeizame debatten keurde het parlement van Noord-Rijnland-Westfalen de resolutie goed om bij alle vierjarige kleuters vast te stellen in welke mate ze Duits spreken.”

Het brengt Pieter Bauwens tot de wat cynische conclusie: “Beste minister Weyts u kan daar alle beginnersfouten opvragen. Dan kan u een beetje van de verloren tijd inhalen.” Wordt vervolgd.