Mochten we een naam moeten bedenken bij de politieke rel die de voorbije week Antwerpen in haar greep hield, wel, we zouden zo ergens in de buurt van 'parabel van de geweigerde hand' uitkomen. Moraal van het verhaal: wie de 'communautaire stem' najaagt kan maar beter tijdig een stevige kosten/baten-analyse opmaken. Politiek succes nastreven door een minderheid te 'bewerken'? Voor je het weet kletst het project als een boemerang in je nek.

Antwerpen – nomen est omen – heeft iets met handen. Niet toevallig zijn de 'Antwerpse handjes', koekjes of chocolaatjes gemaakt in de vorm van een hand een gekend streekproduct. Ze verwijzen naar de legende van de reus Druon Antigoon die de hand afhakte van de voorbijgaande schippers die tol weigerden te betalen. Tot hij door Silvio Brabo gedood werd. Nadien zou de hand van de reus in de Schelde gegooid worden; het verhaal lag aan de basis van het bekendste standbeeld van de stad. Vorige week ging het echter om andere handjes. Politieke handjes. Of beter: de weigering potentiële kiezers de hand te geven …

Symbool voor Antwerpen: Brabo gooit de afgehakte hand van de reus in de Schelde (Door Craig Wyzik uit Olympia, WA, USA - Flickr, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=383883)

Gemeenteraadsverkiezingen

Paradoxaal genoeg is de context zowel eenvoudig als ingewikkeld. Over precies zes maanden vinden in heel België gemeenteraadsverkiezingen plaats. De politiek is naar verkiezingsmodus geschakeld, wat ingrijpende gevolgen oplevert. Tot daar het eenvoudige. Beduidend complexer is dan waar het doorgronden van het spelletje stratego dat gespeeld wordt. Per slot van rekening wil men naar de gunst van een zo groot mogelijk deel van het kiezerspubliek hengelen en soms lijkt het erop dat alle slagen toegelaten zijn. Zeker in havenstad Antwerpen, wel eens als 'de economische long van Vlaanderen' omschreven.

De Christen-Democraten (CD&V) die traditioneel lokaal sterker scoren dan het nationale resultaat dat ze neerzetten, kennen een moeilijke politieke periode, ook – en zeker – in Antwerpen. Door een Rabbijn als kandidaat in te schakelen, dachten ze een wit konijn uit hun hoed te toveren. Per slot van rekening kent Antwerpen een belangrijke Joodse gemeenschap van om en bij de 30.000 mensen. Met Aron Berger, want zo heet de man in kwestie dus, zou deze electorale kassa wel eens stevig kunnen beginnen rinkelen. Althans, dat dacht men, lijsttrekker en (dus) kandidaat-burgemeester en vandaag federaal minister Kris Peeters op kop. Wat volgde had veel weg van een wat flauwe commedia dell'arte. Een mindere b-film leek het, helemaal niet het House of Cards spektakel dat de plaatselijke CD&V beoogde.

Orthodoxe lijn

Aron Berger is een Chassidische Jood, een man die strikt een streng Orthodoxe geloofslijn volgt. En dat heeft zo zijn gevolgen, zowel op het vlak van programma als van gedrag. In een mum van tijd draaide de kwestie plots rond het feit dat hij vrouwen de hand niet geeft, gewoon omdat zijn strakke religieuze lijn dit voorschrijft. Het kan en wordt door velen als vrouwonvriendelijk begrepen, maar vanuit Joods oogpunt is het een blijk van respect ten aanzien van net die vrouw. Overigens, vrouwen die tot diezelfde strekking behoren geven ook geen mannen de hand, maar die terzijde.

Men voelt zo de bui hangen. Wat de Rabbijn als privé persoon doet (of net niet doet) is één zaak, maar van zodra men zich in de politieke arena begeeft krijgt een verkiezingskandidaat ergens een aura van res publica rond zich. Plots gelden andere maten en gewichten. De halsstarrige rechtlijnigheid van Berger zorgde met andere woorden voor iets wat men op zijn minst een vervelende situatie kan noemen. En toch. De hevigheid waarmee op de niet-handenschuddende would be-kandidaat gechargeerd werd, maar vooral ook het feit dat de eerste en scherpste reacties van binnen de eigen partij kwamen, doet vermoeden dat hier meer aan de hand is. Vrij snel werd duidelijk dat vooral Kris Peeters, een man die intern heus niet enkel vrienden telt, en dan drukken we ons erg voorzichtig uit, het doelwit was. De niet-handenschuddende Rabbijn was slechts een voorwendsel. Met wat zin voor cynisme kan men stellen dat Aaron Berger voor de anti-Peeters oppositie de juiste man, op het juiste moment en vooral op de juiste plaats was. Ergens ging een kassa rinkelen, maar niet degen die men hoopte in beweging te krijgen. En alsof dat allemaal nog niet volstond, bleek diezelfde Berger enkele maanden geleden een veroordeling voor het stelen van 26.000 euro te zijn opgelopen. Of toch niet helemaal. Hij kreeg opschorting van straf, uiteindelijk bleek het allemaal op een misverstand te berusten, maar er zijn voor minder politieke carrières afgeblokt. Het juridisch staartje kreeg opvallend genoeg minder weerklank dan men zou kunnen vermoeden. Het niet geven van handen des te meer.         

Onvermijdelijk resultaat

Er zijn zo van die dagen vol politieke heftigheid dat bij het ontbijt al voorspeld kan worden hoe de dingen er bij zonsondergang voor zullen staan. 's middags hadden we er zelfs al een hele som op durven verwedden. De positie van Berger was niet langer houdbaar en met de minzaamheid die hem eigen is besloot hij zijn politieke ambities maar op te bergen. Kris Peeters kreeg de uppercut, mocht in de tv-studio's klungelig gaan uitleggen, door het stof kruipen om vast te stellen dat het resultaat dat hij midden oktober neerzet maar beter kan meevallen, of zijn politieke carrière is er geweest. Wanneer we dit schrijven is de zaak nog niet gesloten. Een nieuwe fase is aangebroken: het doorspelen van de zwarte piet. Wie liet na die Berger degelijke te screenen? Waarom werd niet correct ingeschat wat de gevolgen van het nieuws zou zijn? En misschien nog het meest pertinente: hoe komt het dat de hele communicatie rond de kandidatuur als dusdanig zo'n zootje is gebleken?

Maa zie. Misschien had het zo'n vaart niet moeten lopen. In een interview met De Standaard op vrijdag 20 april liet Berger, bezadigd terugblikkend op de bewogen dagen, weten dat hij al op woensdag de toestemming had gekregen van zijn hiërarchische meerdere om vrouwen alsnog de hand te schudden. “Er bestaat altijd een uitweg, zodat we geen problemen veroorzaken”, stelt hij. “Respect staat boven alles, vandaar de toelating van de rabbijn. Maar het had geen invloed meer. Mijn stemmen zouden komen van de joodse gemeenschap. Ik heb gezegd tegen CD&V: één foto waarop ik een vrouw de hand schud en ik verlies 2.500 joodse stemmen.”

Het verhaal van de 'handenweigerende' Rabbijn zal vrij snel in de plooien van de geschiedenis verzwolgen worden. Maar politiek gezien is voor Kris Peeters de laatste naschok nog niet verwerkt.