Net als in andere landen leeft in Vlaanderen de problematiek van de zogenaamde IS-kinderen. Los nog van de aantallen die hier iets hoger liggen dan elders, speelt de politieke realiteit dat het land ergens tussen verkiezingsdag en de vorming van een nieuwe regering balanceert. Niet de beste omstandigheden om doortastende beslissingen te nemen.

Het is natuurlijk geen Belgisch unicum, maar als land dat de voorbije jaren in verhouding de meeste “strijders” voor IS geleverd heeft zijn het aantal “gevallen” van IS-kinderen wellicht het talrijkst. Het is een gevoelig thema, vaak wordt het emotioneel op de spits gedreven en een factor die het er de dingen niet makkelijker om maak is dat het zich allemaal voordoet op een moment van zwak bestuur.

Het is zo’n probleem dat sommigen jaren geleden al voorspeld hadden. Vaak met een even grote hevigheid als het door andere weggelachen werden. Er werd ook gehoopt dat het zo’n vaart niet zou lopen. Maar inmiddels is iedereen ingehaald door de werkelijkheid.

Wie zijn ze?

Wellicht is het raadzaam eerst kort man en paard te noemen. Want welke lading dekt dat nu precies het label “IS-kinderen”? Elk geval is natuurlijk anders, toch zijn er duidelijke parallellen. En een constante: allen hebben ze een verblijf in de Islamitische Staat achter de kiezen. Sommigen werden er geboren, anderen gingen er met hun ouders heen. Maar gemeen hebben ze dat verblijf, met alle gevolgen van dien.

We weten inmiddels hoe dat conflict evolueerde. Militair gesproken wordt van een overwinning gesproken, wat een pak weduwen en (halve) wezen oplevert. Veelal zijn het onderdanen van de landen van waaruit ze vertrokken zijn, toch in de strikte juridische betekenis van het woord.

En waar men de IS-bruiden nog een zekere verantwoordelijkheid voor de voeten kan werpen, is er steeds die onschuld, eigen aan het kind zijn. Het maakt de obligate vraag, vaak nogal plat verwoord als “wat doen we ermee”, niet eenvoudig. Er zijn makkelijkere ingrediënten om tot een sereen debat te komen.

Repatriëringsactie

Even leek het wel of de slopende en bitsige verkiezingscampagne plots even terug was. Opeens werd immers duidelijk dat de Belgische regering het initiatief had genomen om zes zogenaamde IS-kinderen uit een Koerdisch vluchtelingenkamp te repatriëren. En dat zorgde voor wat verbaal geweld.

“Een PR-stunt op kosten van de belastingbetaler”, stelde Theo Francken (N-VA), zelf enkele jaren Staatssecretaris voor Asiel. De reactie volgde prompt. “Hun ouders hebben vreselijke dingen gedaan, maar de kinderen hebben daar niet voor gekozen”, repliceerde Alexander De Croo (OpenVLD), Vice-premier en Minister van Binnenlandse Zaken.

De hele operatie werd in het grootste geheim voorbereid. In alle discretie trok een delegatie van Buitenlandse Zaken naar Syrië om er met de Koerdische autoriteiten te onderhandelen over een terugkeer. Pas wanneer de lokale pers melding maakte van “een Belgische delegatie”, volgde een communicatie van Buitenlandminister Didier Reynders (MR), overigens tegen de afspraken in.

Zo benadrukte hij dat het in alle zes de gevallen om minderjarige wezen ging, ook al bleek vrij snel dat dit met een korrel zout moest genomen worden. Een van de zes bleek 18 jaar te zijn, meerderjarig dus, en sluitend bewijs voor het overlijden van alle betrokken ouders bleek er niet te zijn.

Op de radio wees Theo Francken over de gevaren die hieraan verbonden zijn. “In Syrië komen jihadi’s om de haverklap terug uit de dood”, merkte hij met een cynisch ondertoontje op. “En dan zit je met een juridisch probleem, vindt hij. Door het recht op een gezinsleven zal België volgens hem die uit de dood opgestane ouders ook moeten ophalen.”

40 kinderen

En wat volgt nu? Volgens Child Focus zouden er nog zo’n 40 Belgische IS-kinderen in gelijkaardige omstandigheden leven. Ook een aantal onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) die ter plekke op onderzoek gingen komen aan een gelijkaardig aantal.

Astractie makend van het “politiek” probleem en de vraag of een regering “lopende zaken” (bedoeld wordt een regering bedrijvig in de periode tussen de verkiezingen en de vorming van een nieuwe meerderheid en dito regering) wel bevoegd is om dergelijke ingrijpende beslissingen te nemen, blijven natuurlijk enkele recurrente argumenten spelen.

Ze voeden een discussie die misschien nog het makkelijkst als asymmetrisch kan omschreven worden. Tegenover de gekende (en begrijpelijke) humanitaire argumenten, het morele niveau zeg maar, staan enkele harde praktische bezwaren. In hoeverre deze kinderen (en jong volwassenen) een veiligheidsrisico vormen bijvoorbeeld. Per slot van rekening werden ze blootgesteld aan heel wat indoctrinatie, groeiden ze enkele jaren lang op een samenlevingsvorm met extreme geweldcultuur, enz…  

“We mogen niet vergeten dat IS nog niet is verslagen”, benadrukt Islam-expert Montasser AlDe’emeh terzake in De Standaard. “Dagelijks pleegt de terreurorganisatie aanslagen, vooral in het Midden-Oosten. Kinderen van IS-strijders worden blootgesteld aan geweld en bloedvergieten. In sommige gevallen krijgen ze militaire trainingen en worden ze ingezet bij executies en gewelddadigheden. (…) IS hoopt nu dat zij hun gedode ouders zullen wreken en zullen uitgroeien tot de meest gewelddadige jihadisten ooit. De gevaren daarvan worden hier duidelijk onderschat.”

Tussenoplossing

Ook andere praktische bezwaren spelen. Zo is er een afwezigheid van afdoende middelen om die opvang daadwerkelijk ook te financieren. Tussen het welles-nietes-spelletje rond de repatriëring schuift Montasser AlDe’emeh een soort tussenweg naar voor.

“Zouden deze kinderen niet comfortabeler opgroeien in islamitische landen, met andere moslimkinderen in een moslimomgeving, waar hun identiteit niet geproblematiseerd wordt, eerder dan in een moslimgezin in een westers land?”, vraagt hij zich af. “Dat zou waarschijnlijk het gevaar op vervreemding van de seculiere samenleving reduceren. De Belgische kinderen van IS-strijders hebben vaak familieleden in landen als Marokko of Tunesië. Waarom die kinderen daar niet opvangen?” Wordt ongetwijfeld vervolgd.