En daar was plots die idee om een nieuw vak over 'mens en maatschappij' in het Middelbaar onderwijs te voorzien. Prima idee, vonden de meeste, maar toen bleek dat dit ten koste zou gaan van het aanbod Nederlands wijzigde de stemming. Net wanneer blijkt dat het voor haar kwaliteit zo geroemde Vlaams onderwijs steken laat vallen voor 'begrijpend lezen', wil men net het mes zetten in de eigen moedertaal.

Lieven Boeve, topman van het Katholiek onderwijs in Vlaanderen als kop van jut.
Bron: https://twitter.com/BoeveLieven

Het België van vandaag kan slechts ten volle begrepen worden aan de hand van de traditie van de zogenaamde 'verzuiling'. De samenleving was destijds als het ware opgedeeld rond politieke-confessionele overtuiging, waarbij elke obediëntie over een eigen netwerk van instellingen, scholen op kop, en andere beschikte. In belangrijke mate behoort dit tot het verleden, niet in het minst door een afnemende rol van religie in de samenleving, behalve misschien in het onderwijs. Het verklaart waarom het zogenaamd Vrij Onderwijs (historisch: de Katholieke zuil) nog steeds zo'n 70% van het totale Vlaamse onderwijsaanbod bestrijkt. De verzuiling van het onderwijslandschap is meer structureel dan confessioneel, maar de vaststelling doet geen afbreuk dat wanneer Lieven Boeve, het hoofd van dat Vrij Onderwijs het woord neemt, steevast met argusogen geluisterd wordt. Ook deze keer toen hij met een  schijnbare onschuldige aankondiging de gemoederen fors wist te beroeren. In geen tijd was sprake van een onderwijsrel, en dit vlak voor het begin van het nieuwe schooljaar.

Nieuw vak

Boeve liet weten dat vanaf september 2019 een nieuw vak introduceren, eentje dat het over mediawijsheid, ondernemingszin en burgerschap handelt. Tot daar geen wolkje aan de lucht, tot bekend raakte dat dit ene uur ten koste zou gaan van het aanbod Nederlands. Eventieel zouden dit vijfde uur Nederlands (dat er dus vier worden in de plannen van Lieven Boeve) via enkele vrij in te vullen uren kunnen recupereren, maar dat wordt niet opgelegd. De maatschappij verandert, verdedigt het Vrij Onderwijs haar keuze. En de vaardigheden waarover men moet beschikken op het einde van zijn Middelbaar Onderwijs zijn diverser dan vroeger. Zonder meer, maar de forse kritiek richtte zich niet tegen dat nieuwe vak, wel tegen de beslissing om het aanbod Nederlands af te bouwen.

Knipperlichten

Uit een aantal internationale onderzoeken blijkt dat het Vlaams onderwijs, ook al behoort het nog steeds tot de Europese top, op sommige vlakken pluimen verliest. Vooral begrijpend lezen wordt steeds meer een probleempost. Een dergelijke vaststelling mag natuurlijk niet simplistisch benaderd worden. Het is lang niet duidelijk welke oorzaken aan de basis van deze forse daling liggen, maar dat een afname van de kwantiteit aan uren het juiste antwoord zou zijn is natuurlijk bedenkelijk. Los daarvan, en dat is vooral de kritiek die uit  politieke hoek kwam, is het een erg slecht signaal. Het wekt de indruk dat het aanleren van de eigen moedertaal toch niet zo belangrijk is. “Ik ben niet blind voor de knipperlichten, maar we moeten nog verder analyseren wat het probleem precies is”, verdedigt Lieven Boeve de beslissing. “Op het internationale PISA-onderzoek scoren we in het algemeen trouwens nog steeds heel goed. Het is wel een feit dat leerkrachten geconfronteerd worden met een groeiende diversiteit en dat zet ons onderwijs onder druk.” En net dat laatste punt is misschien pertinenter dan men denkt in dit debat. 

Groeiende diversiteit

Het is niet de eerste keer dat Lieven Boeve met 'de politiek' clasht, en dan in het bijzonder regeringspartij N-VA. De hevigheid van hun reactie kan wellicht niet los gezien worden van de ergernis die uit deze antecedenten voortvloeit. Maar toch. Zelfs voor wie zich ver van het gewoel houdt, ziet vrij snel de pertinentie van de kwestie in.  Dat net dit besluit bekend raakte op het moment dat aan de KU Leuven het driejaarlijks Colloquium voor Neerlandistiek plaatsvindt zorgt voor een cynisch toemaatje. En toch. Er is ook nog die andere bedenking waar Boeve zelf de aanzet voor gegeven heeft. Vlaanderen is de voorbije jaren beduidend diverser geworden. Steeds meer anderstaligen namen plaats op de schoolbanken, wat sowieso voor een druk op de onderwijsmensen legt. Zeker op zij die deze jongelingen keurig Nederlands moeten bijbrengen. Het handhaven van die 5u Nederlands – en waarom maakt men er geen 6u van? – is net voor hen erg nuttig. Onontbeerlijk zelfs, want is taal niet de hoeksteen van elke inburgering? Het risico dat net zij de collaterale schade worden van de maatregel is niet ondenkbeeldig.