Standbeelden toegelicht

  • 0

Naarmate de figuur van Leopold II meer omstreden raakte, weerklonk ook steeds scherper de vraag wat met de verschillende standbeelden van de voormalige Belgische Koning aangevangen moet worden. Plaatjes met een toelichting blijkt de meest gekozen oplossing te zijn. Maar opmerkelijk: vooral in Vlaanderen dan, want in Franstalig België gaat men toch nog anders met het koloniale verleden om. 

De polemiek rond het Belgisch koloniale verleden kristalliseert zich vooral rond de figuur van Leopold II.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Leopold_II_van_België

De voorbije jaren zorgde een standbeeld van de Belgische Koning Leopold II in het Antwerpse Ekeren wel vaker voor controverse. Net zoals dat op andere plaatsen het geval was trouwens. Verschillende keren was het een voorwerp van vandalisme; enkele maanden geleden werd het (nog maar eens) met rode verf beklad. En dit heeft alles te maken met de meest omstreden Vorst uit de dynastieke lijn van de Saksen-Coburgers die sinds de onafhankelijkheid in 1830 de Belgische troon 'bemannen'. Grootste dingen liet die Leopold II bouwen. Maar hij was ook de man van Belgisch Kongo, aanvankelijk zijn eigen privé bezit dat hij ergens begin 20ste eeuw aan de Belgische Staat schonk. De voorbije jaren werd steeds meer gesproken over de rol die de Monarch speelde in de exploitatie van de rijkdommen in de Kongolese bodem. Er kleeft heel wat bloed aan zijn handen, en dan drukken we ons voorzichtig uit.

Gulden middenweg

De afgelopen jaren werd de vraag meer dan eens gesteld: kan het in deze 21ste eeuw nog zijn dat standbeelden behouden blijven van figuren met zoveel wandaden op hun kerfstok? Mutatis mutandis kan de vraag rond heel wat figuren uit de wereldgeschiedenis gesteld worden, maar die vind je niet zo prominent in de Vlaamse straatbeeld terug als die Leopold II. En dus kristalliseerde de polemiek vooral rond hem. Het is een discussie die eindeloos kan gevoerd worden. En telkens komt men met een oplossing voor de dag die zich ergens tussen de twee uitertsen bevindt: onaangeroerd laten of gewoonweg verwijderen. In Ekeren, net als op de meeste plaatsen, koos men voor een tussenweg: het beeld blijft, maar de voorbijganger wordt een toelichting verschaft.

 “We hebben er even aan gedacht om het standbeeld te verplaatsen”, verklaarde districtsburgemeester Koen Palinckx in Gazet van Antwerpen. “Maar het beeld is beschermd en het zou al snel 15.000 euro kosten om het volgens de regels te verhuizen. Daarom hebben we gekozen om de figuur en het beeld te duiden met een informatiebord. We wilden die tekst oorspronkelijk laten opstellen door de laatstejaars van onze Ekerse middelbare scholen, maar helaas is geen enkele geschiedenisleerkracht op onze vraag ingegaan.”

Propagandacampagne

Hoe dan ook, wie langs het beeld loopt wordt geïnformeerd. “Teneinde winst te kunnen maken met rubber en ivoor worden geweld en uitbuiting niet geschuwd. Historici noteren een ontelbaar grote terugval van het Congolese bevolkingsaantal.” Kenmerkend voor dit al bij al kleine beeld is dat het relatief oud is. Reeds in 1873 werd het geplaatst, vier jaar nadat de betrokkene ooit in Ekeren van de trein stapte om de soldaten van het verderop gelegen kamp van Brasschaat te bezoeken. Bij de inhuldiging van het beeld was de toenmalige Koning nog maar 38. Het zou nog meer dan tien jaar duren alvorens hij aan zijn Afrikaans 'avontuur' zou beginnen (ook al zette hij paradoxaal genoeg zelf nooit een voet in Kongo). De meeste andere beelden (of straatnamen) die je in het land aantreft zijn recenter, veelal van tijdens het interbellum. Ze waren een propagandacampagne die toen gevoerd werd tegen de groeiende internationale aandacht voor al hetgeen mispeuterd werd in de toenmalige Belgische kolonie. En als u zich afvraagt over hoeveel standbeelden we precies spreken? Een exhaustief overzicht bestaat niet, maar de redactie van De Standaard spoorde er alvast veertien op. “Daarnaast zijn er tientallen monumenten die op een andere manier hulde brengen aan de Belgische koloniale geschiedenis, en een veelvoud aan straatnamen”, klinkt het.

Communautair tintje

Wat opvalt, en nu krijgt het verhaal een wel erg Belgisch dimensie, is dat het plaatsen van zo'n 'duidingsplaatjes' vooral een Vlaamse aangelegenheid is. Aan slechts één beeld in Vlaanderen zal je er geen aantreffen: het standbeeld dat in de tuin van het Midden-Afrikamuseum in Tervuren. Dat kunstwerk, zo verklaart het museum zelf, dateert van eind jaren '90 en sommige interpreteren het als kritisch tegenover Leopold II. De leeuw keert zich van hem af en lokale Afrikanen boven hem staan. 

“België is uniek in zijn eenzijdigheid in de publieke herinnering aan het koloniale verleden”, zegt Idesbald Goddeeris, Professor Koloniale Geschiedenis aan de KU Leuven, in De Standaard. “In andere voormalige koloniale machten zijn ook eerbetuigingen te vinden voor gekoloniseerden. De geesten rijpen, maar bijzonder traag.” Illustratief hiervoor is de inhuldiging van het eerste Patrice Lumumbaplein in Brussel enkele maanden geleden, vernoemd naar de eerste (en vermoorde) Eerste Minister van het prille onafhankelijke Kongo. Maar die omgang met de eigen geschiedenis blijkt dus een communautaire dimensie te hebben. Van duiding is in Franstalig België nauwelijks sprake. “Franstaligen gaan toch nog anders om met de koloniale geschiedenis, zonder dat ik wil veralgemenen”, zegt Mireille Tsheusi-Robert, voorzitster van Franstalige feministische Afrikaans-Belgische vereniging Bamko. “Ik hoop dat de Franstalige kant zich zal laten inspireren door Vlaanderen.”

Buro: MV
  • 0
Verified by MonsterInsights
Top