Hoe ver gaat de vrijheid van meningsuiting? Vaak is het een moeilijk maatschappelijk debat, maar neemt een carnavalsstoet niet een wat aparte plaats in de discussie in?

Het is zo een plek waar alles kan en mag, die ene keer toch. Of moeten hier ook bepaalde grenzen gerespecteerd worden?

Zo’n discussie bracht het Aalsters carnaval tot op de hoofdzetel van de UNESCO.

De draak steken met zowat alles behoort tot het DNA van carnaval (Foto: Wikisid [CC BY 3.0], via Wikimedia Commons)

Vaak is het mooi principe van vrijheid van meningsuiting vooral van belang voor standpunten die niet zo lekker liggen. Want laten we wel wezen: met bejubeld worden, hebben slechts weinigen een probleem. Anders ligt het wanneer bepaalde kleine kantjes geëtaleerd worden.

De context en omstandigheden waarin sommige meningen geventileerd is een belangrijk element van appreciatie. Een universiteitsaula is natuurlijk geen herberg en de markt is niet vergelijkbaar met de kolommen van een vooraanstaand weekblad, wat ons tot de kern van de zaak brengt.

Een carnavalstoet is traditioneel een plaats van absolute vrijheid. Er wordt wat afgelachen, met alles en iedereen. Taboes zijn er niet, of toch wel?

Carnavalsstad Aalst

Carnaval wordt op verschillende plaatsen in Vlaanderen gevierd, maar die van Aalst is zonder enige twijfel de meest bekende, of moeten we zeggen beruchtste?

Wanneer de stoet door de straten van stad trekt worden de gekste onderwerpen aangesneden. Van jongeren die voor IS gingen vechten in het Midden-Oosten tot een lokale politica die, he zouden we het netjes formuleren, betrapt was tijdens het stellen van de liefdesdaad op een openbare plek ergens in een zonnig vakantieoord.

Maar kan werkelijk alles?

Feest van de karikatuur

Tijdens de recentste editie was er één kraamwagen die bijzonder veel kritiek te verwerken kreeg. Eén bepaalde groep beelden op hun carnavalwagen enkele Joden uit, met kromme neuzen en de wagen voorzien van goud. Erg clichématig dus, een karikatuur.

“Carnaval is het feest van de karikatuur”, verklaarde Burgemeester Christoph D’Haese (N-VA) na afloop. Op Aalst carnaval lacht men met werkelijk alles en iedereen, voegde hij er nog aan toe. Het zit gewoon in het DNA van de Aalstenaar.

“Als ons carnaval geschrapt wordt als cultureel erfgoed, dan zadelt dit Aalst en al zijn inwoners op met het stigma van racisten en antisemieten”, stelt Burgemeester Christoph D’Haese (Foto: Beau Poncelet [CC-BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons)

Het voorval deed denken aan wat zich in 2013 afgespeeld had op diezelfde carnaval. Toen werd Bart De Wever, partijvoorzitter van de N-VA, de partij dus van de toen net ingezworen burgemeester, als SS-er afgebeeld. Ook toen pareerde de Burgemeester de kritiek met gelijkaardige argumenten.

Carnaval kan je niet vergelijken met de samenleving als dusdanig. Het is een plek waar veel kan en men veel moet slikken, allemaal in naam van de vrijheid.

Klacht zonder gevolg

Twee Joodse organisaties pikten dit niet en dienden klacht in bij Unia, het Centrum voor Gelijke Kansen. Maar daar vingen ze echter bot.

Unia staat gekend om bijzonder snel vormen van racisme en discriminatie te erkennen, alleen, zo werd erop gewezen, is hier geen sprake van enige wettelijke overtreding. Misschien is men er niet mee opgezet, maar de context van carnaval verandert alles.

Ook Michael Freitlich, Hoofdredacteur van Joods Actueel en sinds de verkiezingen van oktober vorig jaar ook parlementslid voor de N-VA, nuanceert.

Hij staat ervoor bekend op een erg energieke manier de Joodse belangen te verdedigen. Maar ook hij vindt dat die carnavalscontext uniek is.

Op het matje in Parijs

En dan denk je dat het stof is gaan liggen, tot er een interpellatie kwam van ... het UNESCO. De carnaval wordt immers erkend als immaterieel werelderfgoed.

Maar kan dit nog zo blijven als er dingen op gebeuren die niet helemaal kies zijn? En ze menen het. Vanuit het departement Cultuur, Jeugd en Media werd de stad Aalst gevraagd om een delegatie naar de hoofdzetel in Parijs te sturen alwaar het een en ander verduidelijkt zal moeten worden.

...............

“Wanneer de stoet door de straten van stad trekt worden de gekste onderwerpen aangesneden. Van jongeren die voor IS gingen vechten in het Midden-Oosten tot een lokale politica die, he zouden we het netjes formuleren, betrapt was tijdens het stellen van de liefdesdaad op een openbare plek ergens in een zonnig vakantieoord.”

...............

En zo geschiedde. Met twee gaan ze: Burgemeester D’Haese zelf en een Schepen (Wethouder in Nederland, MV), Jean-Jacques De Gucht, overigens zoon van de voormalige Europese Commissaris Karel De Gucbt.

Een man met een netwerk dus, iets wat hij – wie weet – kan aanwenden om de zaal wat te laten bekoelen in Parijs.

Blijft het Aalsters carnaval erkend UNESCO werelderfgoed?

“Als ons carnaval geschrapt wordt als cultureel erfgoed, dan zadelt dit Aalst en al zijn inwoners op met het stigma van racisten en antisemieten”, klonk het bij de Burgemeester en Schepen tijdens hun anderhalf uur durende hoorzitting in Parijs.

Op een uitspraak is het nog even wachten, deze zou er in december komen. Het zal de vele groepen zorg wezen. Nu al zijn ze druk in weer om de editie van 2020 voor te bereiden. Zonder taboes, wet of gebod.