75 jaar na crash krijgen neergestorte Zuid-Afrikaanse oorlogsvlieger en zijn medestrijders monument in Brabantse Best

  • 0

In 2019 en 2020 zou Nederland 75 jaar vrijheid herdenken. Helaas moest de reeks festiviteiten in maart van dit jaar vanwege de coronamaatregelen afgebroken worden. Het is de bedoeling dat een deel van de geplande activiteiten in het voorjaar van 2021 alsnog ingehaald wordt.

Een van de laatste activiteiten die voor de lockdown nog wél kon doorgaan, was de onthulling van een monument voor de bemanningsleden van twee Lancaster bommenwerpers die op 8 februari 1945 in de buurt van Eindhoven zijn neergestort. De toestellen waren na een aanval boven Duits grondgebied op de terugweg terug in de lucht boven Oost-Brabant met elkaar in botsing gekomen. Bij de crash kwamen vijftien bemanningsleden om het leven. Zaterdag 8 februari 2020, precies 75 jaar later, werd het monument voor de gesneuvelde soldaten onthuld bij museum Bevrijdende Vleugels in het Brabantse Best.

De piloot van een van de twee Lancasters die in de nacht van 8 februari 1945 bij Eindhoven waren neergestort, was een Zuid-Afrikaan. Luitenant Charles William McGregor was door de Zuid-Afrikaanse luchtmacht gedetacheerd bij de Britse Royal Air Force (RAF). Toen André Stemmet, juridisch adviseur verbonden aan de Zuid-Afrikaanse ambassade in Den Haag, hoorde dat er in de buurt van Eindhoven een Zuid-Afrikaanse luchtmachtpiloot begraven lag, kwam hij op het idee een monument op te richten. Hij besprak zijn plan met een aantal lokale deskundigen op het gebied van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in het zuiden van Nederland. Er werd een comité gevormd, er werden geldschieters gezocht en regelingen getroffen voor de oprichting van het monument.

De enige overlevende van het ongeluk was de piloot van de andere Lancaster, de Britse Flight luitenant E.P. Weber. Terwijl Webers bemanning volledig uit Britse RAF-leden bestond, was McGregors crew meer internationaal. Naast de Zuid-Afrikaan McGregor en een vijftal Britten bevonden zich ook een Canadees en een Australiër aan boord. De Canadees werd aanvankelijk  begraven op de Gemeentelijke Begraafplaats Woensel, te Eindhoven en na de oorlog overgebracht naar de Canadese Oorlogsbegraafplaats ten noorden van Groesbeek; de overige bemanningsleden liggen op het militaire deel van de Gemeentelijke begraafplaats in Woensel, Eindhoven.

De missie

De twee Lancasters maakten deel uit van een strijdmacht van 177 Lancaster bommenwerpers en 10 Mosquito-jachtbommenwerpers van de RAF. Het doel van de operatie was het droogleggen van twee waterwegen, het Dortmund-Ems-kanaal en de rivier de Muhlenbach bij Ladbergen, ten noordoosten van Munster. De waterwegen vormden deel van een belangrijke transportroute die door het Duitse leger gebruikt werd voor de aanvoer van grondstoffen voor de oorlogsindustrie en voor het transport van oorlogsmaterieel. Vanwege zijn strategische ligging was Ladbergen tussen 1944 en 1945 al vier keer eerder door geallieerde bommenwerpers aangevallen.

RAF No. 619 Squadron Avro Lancaster III (1944) (Photo: Devon S A (Mr), Royal Air Force official photographer, via Wikimedia Commons)

De vijfde aanval vond plaats op 7 februari 1945, tegen middernacht. De Lancasters kwamen aangevlogen over het zuiden van Nederland, dat al bevrijd was. Maar de missie werd geen succes. Na de eerdere bombardementen bleek het luchtafweer bij Ladbergen inmiddels flink versterkt. De formatie viel uit elkaar, en veel bommen misten hun doel. Beschrijvingen van de aanval lopen uiteen van “een rustig tochtje” tot “een ongeorganiseerde bende”. De commandant van de verkenningsvliegtuigen die de bommenwerpers escorteerden, meldde: “Het was zeker geen succes, maar hopelijk hebben we de vijand wat schade toegebracht.”

De crash

Vijf van de Lancasters keerden niet terug, waaronder Lt McGregors ND-961 en F/Lt Webers PB-181. De botsing tussen de twee toestellen vond plaats op 8 februari 1945, ruim een half uur na middernacht. Waarschijnlijk werd het ongeluk veroorzaakt door de slechte weersomstandigheden en het slechte zicht.

Op het moment van de botsing zou McGregors ND-961 iets hoger dan Webers PB-181 hebben gevlogen. Door een uitwijkmanoeuvre werd de cockpitkap van de romp van Webers toestel gescheurd, waardoor de piloot naar buiten geslingerd werd. Hij verloor het bewustzijn, maar hij kwam even later weer bij en kon toen ternauwernood zijn parachute openen. Na enkele minuten landde hij vier mijl ten noordwesten van Eindhoven. Weber was de enige die de crash overleefde. Na de oorlog zou hij naar Australië emigreren; hij was zwaar getraumatiseerd en wilde nooit meer over de oorlog praten.

Het is niet te zeggen waar de crash precies heeft plaatsgevonden. De beide toestellen zijn al in de lucht uit elkaar gevallen en de resten lagen over een uitgestrekt terrein verspreid. Daarom houdt men de plekken aan waar de grootste brokstukken (motoren, cockpit) van beide vliegtuigen gevonden zijn: de Zandstraat in Son voor McGregors ND-961, en het Lisseven in Best voor Webers PB-181.

Het monument

Het nieuwe monument staat op het terrein van Museum Bevrijdende Vleugels bij de ingang van 't Boshuys, Sonseweg 39 in Best.

Het monument – de verwrongen propeller van een neergestorte Lancaster op een fundering van bakstenen en met een plaque waarop de namen van de gesneuvelde soldaten vermeld staan –  werd op 8 februari 2020 onthuld door nabestaanden van de gevallenen, bijgestaan door de burgemeesters van Best en Son & Breugel.

Burgemeester Hans Ubachs van Best stond in een toespraak stil bij het feit dat de mensen in Nederland vandaag de dag in vrijheid en veiligheid leven. “Wij zijn vrij om onze mening te geven”, zei hij. “We kunnen demonstreren en zelf onze vertegenwoordigers uitkiezen. Nederland is een bijzonder land, vrij van oorlog, tirannie en dwang. Onze bevrijders hebben grote offers gebracht voor onze vrijheid en wij zijn ze daarvoor eeuwig dankbaar. Wij moeten onze vrijheid koesteren en blijven doorgeven aan de volgende generatie.” De burgemeester sprak er ook zijn verwondering over uit dat deze jonge soldaten bereid waren om hun leven te geven voor mensen die ze niet eens kenden.

De ceremonie werd ook bijgewoond door vertegenwoordigers van de strijdkrachten van het Verenigd Koninkrijk, Canada, Australië, Nederland en Zuid-Afrika. André Stemmet van de Zuid-Afrikaanse ambassade en luitenant-kolonel Andrew Mafofololo, waarnemend defensieadviseur van de Zuid-Afrikaanse ambassade in Brussel, legden een krans namens de regering en de bevolking van Zuid-Afrika.

Een krans namens de regering en de bevolking van Zuid-Afrika

Stemmet, zelf een voormalig lid van de Zuid-Afrikaanse luchtmacht, zei in zijn toespraak: “Dit is tegelijkertijd een dag van herdenking, van reflectie en van verdriet, wanneer we ons alle jonge levens herinneren die verloren zijn gegaan in de strijd voor de vrijheid die we vandaag genieten. Laten we daarom voortdurend werken aan het beschermen van vrede waar die bestaat, en vrede maken waar er conflict is.” Hij eindigde met het anti-oorlogsgedicht “Casus Belli” van Harold Begbie:

War for the end of War, 
Fighting that Fighting cease; 
Why do our cannon roar? 
For a thousand years of Peace.

  • Foto’s van de onthullingsplechtigheid op 8 februari 2020 met dank aan André Stemmet.

..........

Bron: Dit artikel is hoofdzakelijk gebaseerd op een ongepubliceerde nota, “South African Airman and Crew Commemorated in the Netherlands: The Story of Lt. Charles William McGregor, SAAF”, geschreven door André Stemmet, juridisch adviseur bij de Zuid-Afrikaanse ambassade in Den Haag, en H.W. Short, directeur van het ministerie van Internationale Betrekkingen en Samenwerking (DIRCO). Deze nota is weer grotendeels gebaseerd op onderzoek door Adriaan van Zandvoort en anderen namens Erfgoedvereniging Dye van Best (zie de website van de gemeente Best). De auteurs zijn op zoek naar familieleden van luitenant C.W. McGregor; enige informatie over deze personen wordt zeer op prijs gesteld. Behalve van bovengenoemde nota, die mij door de heer Stemmet welwillend ter beschikking is gesteld, werd voor dit artikel ook gebruik gemaakt van diverse krantenberichten.

Buro: IG
  • 0
Verified by MonsterInsights
Top