Vandag, Donderdag 8 Mei, vier Afrikaans ’n historiese mylpaal as een van Suid-Afrika se amptelike tale, presies 100 jaar ná sy amptelike erkenning op 8 Mei 1925.
Hierdie eeufees word gekenmerk deur vieringe regoor die land, besinning oor die taal se reis, en gesprekke oor sy toekomstige rol in ’n diverse, multikulturele Suid-Afrika.
Afrikaans se amptelike status is op 8 Mei 1925 in die Suid-Afrikaanse parlement bevestig ná jare van pogings deur taalaktiviste om dit as ’n volwaardige taal, onderskeibaar van Nederlands, te erken. Die taal, wat uit die 17de-eeuse Nederlandse dialekte in die Kaap ontwikkel het en deur inheemse tale, Maleis en Portugees beïnvloed is, het ’n unieke identiteit gekry.
Dit was die werk van persone soos SJ du Toit en die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) wat Afrikaans uit die skaduwee van Nederlands gebring het, met die eerste Afrikaanse Bybelvertaling en literêre werke wat die taal se status versterk het.
Die Afrikaans Amptelik 100-veldtog, gelei deur die Afrikaanse Taalraad en die Afrikaanse Taalmuseum en -monument, vier hierdie historiese gebeurtenis met inklusiewe feeste en projekte landwyd. Van die Wes-Kaap tot Gauteng sal gemeenskappe byeenkom om die taal se ryk erfenis en diverse stemme te eer. Hierdie viering beklemtoon Afrikaans se volgehoue relevansie in Suid-Afrika se multikulturele landskap.
Regoor Suid-Afrika word die eeufees met ’n reeks geleenthede gemerk. In Kaapstad het die Suidoosterfees ’n spesiale program aangebied met optredes deur Afrikaanse digters, sangers en akteurs, insluitend ’n huldeblyk aan ikone soos Breyten Breytenbach en Antjie Krog. Die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl is die fokus van ’n fees met taalwerkswinkels, boekbekendstellings en konserte deur gewilde Afrikaanse kunstenaars.
In Pretoria het die Voortrekkermonument ’n uitstalling geopen oor die evolusie van Afrikaans, met argiefmateriaal uit die vroeë 20ste eeu. Intussen het gemeenskappe in kleiner dorpe soos Orania en Genadendal hul eie vieringe gehou, met klem op Afrikaans se rol in plaaslike identiteite.
#Afrikaans is by die Taalmonument.
Dié kunswerk het in ʼn konvooi vanaf Pretoria tot by die Taalmonument in die Paarl gereis as deel van die #Afrikaans 100-feesvieringe.
Na afloop van die Afrikaans Amptelik 100-fees in die Paarl keer die letters na Pretoria terug vir… pic.twitter.com/zr3uTvun6d
— AfriForum (@afriforum) May 3, 2025
Ten spyte van die vieringe is daar ook besinning oor Afrikaans se komplekse geskiedenis. Die taal was nóú verweef met die apartheid-era, waar dit as ’n instrument van mag gebruik is, wat vir sommige gemeenskappe pynlike assosiasies dra. Tydens ’n paneelbespreking by die Universiteit van die Wes-Kaap (UWK) het Quentin Williams, ’n taalkundige, opgemerk: “Ons kan nie Afrikaans se eeufees vier sonder om sy geskiedenis eerlik te konfronteer nie. Dit is ’n taal van bevryding vir sommige, maar ook van onderdrukking vir ander.”
Die afgelope dekades het Afrikaans egter ’n breër, meer inklusiewe identiteit aangeneem. Dit word deur diverse gemeenskappe gepraat, insluitend die Kaapse Maleier-gemeenskap, bruin Suid-Afrikaners, en selfs groeiende getalle swart sprekers in stedelike gebiede. Tog bly daar uitdagings, soos die afname in Afrikaanse onderrig by universiteite en die stryd om Afrikaans se plek in openbare ruimtes te verseker.
Die eeufees het ook die fokus geplaas op Afrikaans se aanpassing by die digitale era. Inisiatiewe soos die Afrikaanse Wikipedia, aanlyn taalplatforms en sosialemediaveldtogte het gehelp om die taal onder ’n jonger geslagte te bevorder. Tegnologiemaatskappye het ook vordering gemaak met Afrikaanse stemherkenning en masjienvertaling, hoewel kenners waarsku dat meer belegging nodig is om Afrikaans se digitale teenwoordigheid met tale soos Engels en Mandaryn te laat meeding.
Die eeufees het ook gesprekke oor Afrikaans se rol in Suid-Afrika se toekoms aangespoor. Taalaktiviste pleit vir groter ondersteuning vir Afrikaanse letterkunde, media en onderwys, terwyl ander die belangrikheid van tweetalige en veeltalige onderrig beklemtoon om Afrikaans in ’n multikulturele samelewing te integreer.
Op sosiale media, veral op X, het Suid-Afrikaners hul trots op en hoop vir Afrikaans uitgespreek. “#Afrikaans100 is ’n viering van wie ons is,” het een gebruiker geskryf. “Laat ons die taal gebruik om te verenig, nie te verdeel nie.” Ander het egter gevra vir meer regeringsondersteuning om Afrikaans in openbare diens en die onderwys te bevorder, met verwysings na die sukses van tale soos Zoeloe en Xhosa in digitale media.
Die skrywer Marion Erskine skryf op Facebook uit Frankryk waar hy woon: “Afrikaans is op 8 Mei 2025 amptelik 100 jaar oud en dis die lekkerste lekker om te mag deel wees om te skryf in hierdie pragtige taal. Ons het vir Europa gewys hoe jy mooi kan praat sonder manlike en vroulike voorwerpe en sonder vrek ingewikkelde grammatika.”
