Dinsdag heeft Alexander Pechtold afscheid genomen als voorzitter van de D66-fractie in de Tweede Kamer. Hij wordt opgevolgd door de pas 31-jarige Rob Jetten.

Foto's: YouTube

Afgelopen zaterdag verraste Alexander Pechtold vriend en vijand door tijdens het partijcongres van D66 in Zwolle zijn aftreden als partijleider en fractievoorzitter aan te kondigen. Achteraf blijkt dat hij deze beslissing al in maart van dit jaar heeft genomen. Hij heeft alleen de Algemene Beschouwingen na de eerste Prinsjesdag van de huidige coalitieregering, waarvan Pechtold een van de architecten is, nog afgewacht, en het partijcongres van 6 oktober leek hem de aangewezen plek om afscheid te nemen. “Na 12,5 jaar maak ik als partijleider de balans op en concludeer ik: ik heb alles gegeven, we hebben er alles uitgehaald, het is tijd voor nieuw leiderschap”, aldus Pechtold.

Toen Pechtold in 2006 aantrad, was D66 op sterven na dood. Dat de partij bij de Tweede Kamerverkiezingen van dat jaar toch nog drie zetels kreeg, is een verdienste die op het conto van Pechtold geschreven kan worden. Het hoogtepunt van zijn loopbaan kwam in 2017, toen D66 17 zetels behaalde en eindelijk kon deelnemen aan de nieuwe regering, het kabinet Rutte-III. Onder Pechtolds leiding is D66 uitgegroeid tot een stabiele middenpartij.

Pechtold profileerde zich in ruim twaalf jaar als een knap debater. Hij onderscheidde zich onder meer doordat hij, anders dan veel collega-parlementariërs, wél bereid was een weerwoord te bieden tegen de anti-islamuitspraken van PVV-leider Geert Wilders. Pechtold werd meerdere keren onderscheiden met de Klare Taalprijs van de Nationale Jeugdraad en de prijs voor Beste Debater van het Nederlands Debatinstituut. Ook werd hij door de parlementaire pers meerdere keren tot Politicus van het Jaar gekozen. Een ander sterk punt van Pechtold als politicus was dat hij altijd bereid was tot “constructieve oppositie”. Bij zijn afscheid in de Tweede Kamer prees Kamervoorzitter Khadija Arib Pechtold als “grootmeester van het parlementaire debat” en voorspelde ze dat Wilders zijn “bumperklever” nog zou gaan missen.

De laatste jaren werden er steeds vaker vragen gesteld over Pechtolds “houdbaarheidsdatum” als partijleider. Werd het niet eens tijd voor een nieuw gezicht? Het feit dat D66 nu deel was van de regering, deed de populariteit van de partij ook geen goed. Terwijl D66 ooit is opgericht om democratische vernieuwing tot stand te brengen, was het juist een D66-minister, Kajsa Ollongren, die verantwoordelijk werd gehouden voor de afschaffing van het raadplegend referendum. Ook de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting (die inmiddels door het kabinet opnieuw in overweging is genomen) kon D66 niet goed uitleggen aan de achterban. Daarbij kwam Pechtold de laatste jaren als persoon herhaaldelijk in opspraak, eerst over de verkrijging van een appartement in Scheveningen dat hij niet had opgegeven in het geschenkenregister van de Tweede Kamer, en deze zomer nog door berichten over een buitenechtelijke relatie van Pechtold met een D66-duoraadslid uit Zwolle. Deze twee laatste affaires kwamen Pechtolds aanzien als partijleider niet ten goede.

In zijn afscheidsbrief aan de Tweede Kamer waarschuwde Pechtold voor de groeiende polarisatie in de Kamer. Hij gaf toe dat hij het felle debat niet schuwde. Maar dat was nog wat anders dan het ontsporende taalgebruik dat hij zijn oud-collega’s soms hoorde bezigen. “Luisteren wordt steeds moeilijker en het compromis wordt niet meer op z’n onschatbare waarde getaxeerd.”

Dinsdag kozen de achtergebleven D66-parlementariërs unaniem Rob Jetten als nieuwe fractievoorzitter. De 31-jarige Jetten kwam na de verkiezingen van maart 2017 in de Tweede Kamer en wordt gezien als een groot politiek talent. Eerder was hij voorzitter van de Jonge Democraten en fractievoorzitter van D66 in Nijmegen. In de Tweede Kamer is hij namens D66 woordvoerder voor klimaat, energie en gas, spoor, democratische vernieuwing en economische zaken.

Inmiddels is wel duidelijk dat Pechtold de keurige Rob Jetten – vanwege zijn weinig verrassende antwoorden door journalisten ook wel “Robot Jetten” genoemd – als zijn kroonprins zag. Jetten werd al in september door Pechtold geïnformeerd, terwijl de andere D66-Kamerleden het nieuws van zijn vertrek zaterdag pas te horen kregen. Hierdoor kon Jetten zich goed voorbereiden op zijn kandidatuur voor het fractievoorzitterschap. Jetten ligt goed in de partij en hij “spart” geregeld met de nestor van de partij, Jan Terlouw, die hij als zijn mentor beschouwt. Terwijl Pechtold in het verleden vaak een rechts geluid liet horen om D66 neer te zetten als redelijk alternatief voor Wilders’ PVV, is de verwachting dat Jetten D66 weer meer in linkse richting zal sturen.

Met zijn 31 jaar is Jetten de jongste fractievoorzitter in de Tweede Kamer van dit moment. Naast Jesse Klaver (32, GL), Lilian Marijnissen (33, SP), Thierry Baudet (35, FvD), Klaas Dijkhoff (37, VVD) en Tunahan Kuzu (37, DENK), is Jetten de zesde fractievoorzitter onder de 40 jaar.