Op dinsdag 23 januari bepaalde de rechter in Amsterdam dat het filiaal van de Amsterdam Cheese Company aan het Damrak definitief dicht moet. Met die uitspraak ondersteunde de rechter het beleid van het Amsterdamse gemeentebestuur om de groei van het aantal toeristenwinkels in de stad een halt toe te roepen.

Veel inwoners van Amsterdam hebben schoon genoeg van al die buitenlandse toeristen en dagjesmensen van buiten de stad die met hun rolkoffers en selfiesticks de grachten en pleinen van hún Mokum hebben overgenomen. Een bijzondere bron van ergernis zijn de vele toeristenwinkels die sinds een jaar of tien als paddenstoelen uit de grond lijken te schieten. Uit een inventarisatie van de lokale televisiezender AT5 uit mei 2016 bleek dat de stad toen maar liefst 108 souvenirwinkels, 46 ijssalons, pannenkoekenhuizen en zogenaamde “Nutellawinkels”, negentien kaaswinkels en achttien ticketshops telde. In totaal dus 191 winkels die zich volledig op toeristen richten. De gemiddelde Amsterdammer heeft er weinig te zoeken.

Op 5 oktober 2017 maakte het gemeentebestuur van Amsterdam bekend dat er geen enkele nieuwe toeristenwinkel meer bij komt. De beperking geldt voor het oude stadshart (“postcodegebied 1012”) en circa 40 winkelstraten eromheen (zie kaart).

Kaart van gebied 1012 en de aangrenzende winkelstraten (Copyright: Gemeente Amsterdam)

Om te bepalen of een winkel onder de regeling valt, wordt onder meer gelet op reclame-uitingen, prijsvoering, presentatie, assortiment en voertaal. De Amsterdam Cheese Company werd door de rechter bijvoorbeeld als toeristenwinkel geclassificeerd vanwege de relatief hoge prijzen, het beperkte aanbod, het feit dat alle klanten in het Engels aangesproken werden én een nogal doorzichtig opschrift als “Our cheeses are ready to fly”. Hoewel bestaande bedrijven voorlopig met rust gelaten worden, had de Amsterdam Cheese Company de pech dat het huurcontract dan wel vóór 6 oktober getekend was, maar dat het pand pas daarna was omgebouwd tot kaaswinkel.

“De situatie in het centrum vraagt om stevige maatregelen”, aldus toenmalig wethouder Economie en locoburgemeester Kajsa Ollongren (nu minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier) in een persverklaring uit oktober 2017. “Er zijn te veel winkels met hetzelfde, eenzijdige aanbod gericht op toeristen. Steeds meer bewoners en ondernemers maken zich zorgen over deze verschraling. Het college [van Burgemeester en Wethouders, IG] heeft daar een antwoord op gevonden en staat vanaf nu geen nieuwe toeristenwinkels toe. Ik vind het belangrijk dat onze binnenstad aantrekkelijk en leefbaar blijft voor Amsterdammers.”

Het besluit om een stop op het aantal toeristenwinkels te plaatsen is in het diepste geheim tot stand gekomen. Dit om te voorkomen dat ondernemers er lucht van zouden krijgen en op het laatste moment snel nog even een paar bedrijfjes zouden openen. “Dan hadden we een explosieve toename gezien van dit soort winkels”, verduidelijkt Ollongren in Het Parool van 5 oktober 2017.

Kaaswinkel (Foto: Tobias Niepel via Wikimedia Commons; CC BY 2.0 )

Het aanpakken van de toeristenwinkels staat niet op zichzelf. Het is deel van een reeks maatregelen om weer grip te krijgen op het toerisme in Amsterdam. Al eerder werd besloten om in grote delen van de stad geen nieuwe hotels meer toe te staan. Ook de bierfiets is verleden tijd. Touringcars worden uit het centrum geweerd en de cruiseterminal die nu nog dichtbij het centrum aan de oever van het IJ ligt, zal verplaatst worden naar de Coenhaven ten oosten van de stad. Particulieren mogen hun eigen huis (bijvoorbeeld via Airbnb of een andere bemiddelaar) slechts zestig dagen per jaar verhuren aan vakantiegangers.

Veel Amsterdammers zijn blij met het verbod op nieuwe toeristenwinkels. Deskundigen waarschuwen echter voor de gevolgen van al die regels om het toerisme aan banden te leggen. Volgens econoom Cor Molenaar (AT5, 10 oktober 2017) overnachten er jaarlijks minimaal vijf miljoen toeristen in Amsterdam. “Als je nagaat dat elke toerist toch minimaal 100 euro per nacht uitgeeft, dan spreek je toch over een economische impuls van tussen de vijf en acht miljard die er ieder jaar plaatsvindt.” Hij vraagt zich af wat zullen de gevolgen zullen zijn voor de hotelsector en voor de 65.000 mensen die in Amsterdam in het toerisme werkzaam zijn. En hij is bang dat buitenlandse toeristen op termijn zullen uitwijken naar andere steden zoals Brussel, Gent, Brugge of Parijs, om daar hun geld uit te geven. “Ja, en dan is het schadelijk voor de economie.”