ANC minister in spervuur oor Seta-aanstellings

  • 0

Die minister van hoër onderwys en opleiding, Nobuhle Nkabane, is midde-in ’n politieke storm ná omstrede aanstellings van voorsitters vir die rade van die Sektorale Onderwys- en Opleidingsowerhede (Seta’s).

Die DA het die minister beskuldig van misleiding van die parlement en beplan om haar na die parlement se gesamentlike komitee oor etiek en lede se belange te verwys. Dit volg op haar beweerde onakkurate stellings oor die onafhanklikheid van die paneel wat die aanstellings gemaak het.

In Mei 2025 het ’n gelekte lys onthul dat Nkabane 22 Seta-raadvoorsitters aangestel het, insluitend individue met sterk bande met die ANC, soos Buyambo Mantashe, seun van die minister van minerale en petroleumbronne, Gwede Mantashe, die voormalige KwaZulu-Natal-premier, Nomusa Dube-Ncube, en die voormalige ANC KZN-adjunkvoorsitter, Mike Mabuyakhulu.

Hierdie aanstellings het onmiddellike openbare verontwaardiging uitgelok, met beskuldigings van nepotisme en kaderontplooiing deur opposisiepartye soos die DA en die EFF.

Ná intense druk, insluitend ’n direkte bevel van president Cyril Ramaphosa, het Nkabane die aanstellings op 16 Mei 2025 teruggetrek en aangekondig dat ’n nuwe nominasieproses deur ’n onafhanklike paneel in die Staatskoerant van 23 Mei 2025 geloods sal word. Sy het volgehou dat die oorspronklike proses “bo verdenking” was, maar dat sy dit teruggetrek het weens openbare kommer.

Die DA, onder leiding van hul parlementslid Karabo Khakhau, het Nkabane beskuldig van misleiding van die parlement deur te beweer dat die keuringspaneel vir die Seta-aanstellings onafhanklik was.

Die DA het Dinsdag in ’n verklaring aangekondig dat hy Nkabane na die etiekkomitee sal verwys, met die argument dat die paneel bestaan het uit ANC-verbonde individue en amptenare uit haar eie kantoor, wat haar bewering van onafhanklikheid weerspreek.

Die paneel, wie se name Nkabane uiteindelik die afgelope week bekendgemaak het ná ’n sperdatum waarby sy nie gehou het nie, en ’n versoek om uitstel tot 30 Junie, sluit in:

  • Terry Motau SC (voorsitter, wat geen vergaderings bygewoon het nie)
  • Asisipho Solani, ’n voormalige Suid-Afrikaanse Studentekongres-leier en huidige adviseur van Nkabane
  • Nelisiwe Semane, stafhoof in Nkabane se kantoor
  • Mabuza Ngubane, hoofdirekteur vir Seta-koördinering.
  • Rhulani Ngwenya, adjunk-direkteur-generaal vir korporatiewe dienste in die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding.

Die DA het verder kritiek gelewer op Nkabane se weiering om een paneellid se naam bekend te maak wat glo uit “persoonlike ongemak” geweier het om geïdentifiseer te word.

Die minister het ook twee ander name van die nasionale vaardigheidsowerheid (NSA) se keuring- en evalueringspaneel verberg, sowel as name van die ministeriële aanstellings van die universiteitsraad en die keuring- en evalueringspaneel vir die raad vir hoër onderwys (CHE).

Die portefeuljekomitee oor hoër onderwys, onder voorsitterskap van Tebogo Letsie, het die uiteindelike bekendmaking van die paneellede verwelkom, maar beklemtoon dat dit “van die begin af” moes gebeur het. Letsie het gesê die komitee beskou Nkabane se aanvanklike weiering om die name te openbaar as ’n oortreding van haar grondwetlike verpligting tot deursigtigheid. Die komitee het ook kommer uitgespreek oor die “redigering of sensuur” van sommige paneellede se name, wat hulle as “hoogs onreëlmatig en onaanvaarbaar” beskou.

Die EFF se Sihle Lonzi, wat tydens ’n komiteevergadering op 14 Mei 2025 uitgejaag is nadat hy die aanstellings as “korrup” bestempel het, het die terugtrekking verwelkom, maar aangedring op verdere ondersoeke na hoe Buyambo Mantashe op die lys beland het.

ANC Jeugliga-president Collen Malatji het Nkabane se besluit om die aanstellings terug te trek as “lafhartig” bestempel en gesê dat gekwalifiseerde ANC-verbonde individue nie uitgesluit moet word nie, hoewel hy Buyambo Mantashe se aanstelling as moreel verkeerd beskou het weens sy pa se posisie.

Nkabane het op 5 Junie 2025 op X gereageer en erken dat sy die situasie anders kon hanteer het, maar volgehou dat sy verbind is tot deursigtigheid en goeie bestuur. Sy het ontken dat sy onbeskof was tydens ’n komiteevergadering op 30 Mei, waar sy beskuldig is van kil en afwysende antwoorde, en gesê haar gedrag is buite konteks vertolk. Sy het ook belowe om verdere inligting aan die komitee te verskaf.

Die Nkabane-Seta-kontroversie beklemtoon die brose aard van demokratiese verantwoording in Suid-Afrika. Die DA se besluit om Nkabane na die etiekkomitee te verwys, gekoppel aan die breër openbare en politieke verontwaardiging, onderstreep die behoefte aan deursigtigheid in openbare aanstellings. Terwyl Nkabane belowe om saam te werk, bly die vraag of sy die vertroue van die parlement en die publiek kan herwin. Die komitee se volgende vergadering sal deurslaggewend wees om Nkabane se verantwoording te toets en die integriteit van die Seta-aanstellingsproses te verseker.

  • 0
Verified by MonsterInsights
Top