Net dae nadat Eskom ’n beurtkragvrye winter belowe het, is Suid-Afrikaners die afgelope week weer eens in die duister gedompel met die aanvang van fase 2-beurtkrag.
Die kragverskaffer se onvermoë om sy eie teikens te bereik het skerp kritiek uitgelok, veral met die winter wat sy greep op die land begin versterk. Van Dinsdag 13 Mei is fase 2-beurtkrag vanaf 16:00 tot 22:00 ingestel, en dit sal na verwagting tot vanaand (Donderdag) voortduur, volgens ’n mediaverklaring deur Eskom.
Eskom will implement #Stage2 loadshedding during evening peak periods from today at 16:00 until 22:00 on Thursday to ensure supply during working days pic.twitter.com/voim40qFLL
— Eskom Hld SOC Ltd (@Eskom_SA) May 13, 2025
Die DA het diepe kommer uitgespreek oor die impak op miljoene Suid-Afrikaners, wat nou in koue en donkerte gedompel word as gevolg van wat hulle beskryf as ’n “mislukking van Eskom se verouderende, swak onderhoue steenkoolvloot”.
Volgens die DA is dit nie ’n kwessie van hernubare energie se tekortkominge nie, maar ’n nalatenskap van verwaarlosing en wanbestuur. Hulle doen ’n beroep om dringende, deursigtige optrede om die netwerk te stabiliseer en beleggings in betroubare, skoon energie te versnel. “Gesinne behoort nie die koue te hoef te trotseer as gevolg van ’n gebreekte elektrisiteitstelsel nie,” het die DA-verklaring gesê.
Eskom se energiebeskikbaarheidsfaktor (EBF) bly ’n groot bron van kommer, met ’n konstante vlak onder 60% in 2025, ten spyte van herhaalde beloftes van verbetering. Onbeplande onderbrekings staan tans op ’n onaanvaarbare 28%, wat dui op ’n steenkoolvloot in krisis. In ’n desperate poging om die ligte aan te hou, het Eskom die afgelope week meer as R200 miljoen aan diesel bestee. Hierdie korttermynoplossing is nie net duur nie, maar ook skadelik vir die omgewing, en plaas verdere druk op die openbare beursie.
Die redes vir die onlangse beurtkrag sluit in vertragings in die terugkeer van opwekkingseenhede uit beplande instandhouding, onverwagte kapasiteitsverliese van 1 385 MW binne 24 uur, en ’n hoër as verwagte vraag na energie. In totaal is 3 120 MW aan opwekkingseenhede vertraag, wat die kragnetwerk onder druk plaas. Eskom se uitvoerende hoof, Dan Marokane, het Dinsdag tydens ’n media-inligtingsessie in Pretoria erken dat die oorgang van hoë instandhoudingsvlakke na normale bedrywighede die “pyn” van beurtkrag veroorsaak het. “Ons kom uit ’n intensiewe onderhoudsiklus wat noodsaaklik is vir langtermynbetroubaarheid, maar dit verminder tydelik die stelsel se buigsaamheid,” het hy verduidelik.
#Eskom CEO Dan Marokane says the current bout of loadshedding has nothing to do with implementing cost-saving measures that come with avoiding the use of diesel pickers , but it's done to meet the demand for electricity.
Marokane says they will use the diesel pickers, also… pic.twitter.com/Y0ti5897sS
— CapricornFM News (@CapricornFMNews) May 14, 2025
Ten spyte van die uitdagings beklemtoon die minister van elektrisiteit en energie, Kgosientsho Ramokgopa, dat Eskom se kragstelsel in ’n sterker posisie is as verlede jaar. Hy het Woensdag in Pretoria gesê: “Ons gaan die winter vol vertroue tegemoet, want ons het die voordeel van bykomende kapasiteit.” Ramokgopa het verwys na die suksesvolle sinkronisasie van Kusile-eenheid nommer 6 op 26 Maart, wat 800 MW bygevoeg het, asook die verwagte beskikbaarheid van Koeberg-eenhede teen Julie 2025. Eskom het altesaam ongeveer 2 500 MW bykomende kapasiteit in vergelyking met die winter van 2024.
The latest #Loadshedding has been attributed to delays in return of generation units totaling 3, 120 MW and an additional loss of 1,385 MW in the past 24 hours due to unplanned breakdowns. The minister has apologised and promises consequence management at #Eskom #SABCNews pic.twitter.com/ELQ2ukitfA
— Katlego Legodi (@KatlegoLegodi_) May 14, 2025
Eskom het ook beklemtoon dat die intensiewe instandhouding van die afgelope maande deel is van ’n strategie van “korttermynpyn vir langtermynwins”. Die kragverskaffer beplan om hoë vlakke van beplande instandhouding te verminder namate die winter vorder, wat die risiko van beurtkrag moet verlaag. Marokane het gesê dat die instandhoudingskrag reeds onder die verwagte 5 000 MW is, maar vertragings in die terugkeer van eenhede bly ’n uitdaging. “Soos ons in ’n fase van laer instandhoudingsvlakke kom, verminder die risiko’s drasties,” het hy bygevoeg.
Om die krisis aan te spreek, het Eskom met ’n nuwe operasionele-uitnemendheidsprogram begin wat toesig versterk, aanspreeklikheid verbeter en diensverskaffers tot strenger prestasiestandaarde verbind. Marokane het gesê: “Ons is vasbeslote om voort te bou op die vordering wat reeds gemaak is.” Eskom beplan ook om 2 500 MW bykomende kapasiteit deur drie groot projekte by te voeg, ’n belangrike stap na herstel.
Eskom het om verskoning gevra vir die ongerief en belowe om die stelsel noukeurig te monitor. Terwyl die kragverskaffer volhou dat beurtkragvoorvalle aansienlik afgeneem het in vergelyking met vorige jare, bly die onmiddellike impak op Suid-Afrikaners ’n bron van frustrasie. Met die winter wat verdiep, sal die sukses van Eskom se herstelplan deurslaggewend wees om die ligte aan te hou en die vertroue van die publiek te herwin.
