Heineken stopt voorlopig met de inzet van zogenaamde “promotiemeisjes” in Mozambique. De meisjes kregen tijdens hun werk regelmatig te maken met ongewenste intimiteiten.
De Nederlandse bierbrouwer Heineken zet in meerdere landen jonge vrouwen in om zijn product aan de man te brengen. Wereldwijd gebruikt Heineken zo’n 20.000 bierpromotors. Op het Afrikaanse continent zijn dat er een paar duizend. De vrouwen zijn niet in dienst van Heineken zelf, maar worden ingehuurd via lokale bureaus. Veel van deze vrouwen zijn laagopgeleid en afkomstig uit een arm milieu.
Aanleiding tot het onderzoek dat Heineken heeft laten uitvoeren was de publicatie van het boek Bier voor Afrika van de Nederlandse journalist Olivier van Beemen in maart van dit jaar. Van Beemen geldt al langer als luis in de pels als het gaat om Heinekens activiteiten op het Afrikaanse continent. Volgens Van Beemen krijgen de bierpromotors niet alleen dagelijks te maken met ongewenste intimiteiten. Sommige vrouwen zouden in werkelijkheid prostituees zijn die na het werk voor Heineken met klanten meegaan om nog wat bij te verdienen.
Zakenpartners van de bierbrouwer waren niet blij met de onthullingen. The Global Fund, een grote hulporganisatie die meegefinancierd wordt door Bill en Melinda Gates, schortte de samenwerking met Heineken op, en de ASN-bank haalde het aandeel Heineken uit zijn duurzame beleggingsfonds. Op een aandeelhoudersvergadering in april kondigde de directie van Heineken aan een onafhankelijk onderzoek naar de misstanden te laten doen. De belangrijkste uitkomsten hiervan zijn nu bekendgemaakt.
In opdracht van Heineken heeft het ethisch onderzoeksbureau Partner Africa 181 bierpromotors uit 17 landen ondervraagd: dertien landen in Sub-Sahara Afrika en verder Tunesië, Rusland, de Arabische Emiraten en Egypte. 57 vrouwen meldden verbaal, fysiek of seksueel lastig gevallen te zijn. Het ongewenste gedrag deed zich voor in Burundi, Congo, de Democratische Republiek Congo, Nigeria, Kenia, Sierra Leone, Oeganda en Mozambique. In minder ernstige gevallen kregen de vrouwen de vraag om telefoonnummers uit te wisselen of na het werk nog iets te gaan drinken. Maar het kon ook gaan om ongewenst fysiek contact, seksuele opmerkingen of vernederingen. Meestal waren de mannen die zich aan dit soort grensoverschrijdend gedrag schuldig maakten klanten, een enkele keer een bareigenaar of manager.
Het meest verontrustend waren de verhalen uit Mozambique. Daarom heeft Heineken de inzet van bierpromotors in dit land onmiddellijk gestaakt.
Partner Africa heeft de bierpromotors ook ongemerkt geobserveerd. Zo kon vastgesteld worden dat de vrouwen over het algemeen “professioneel” hun werk deden en “bescheiden” gekleed waren, in een spijkerbroek en een T-shirt. In Mozambique, Kenia en Oeganda moesten ze echter “uitdagende” korte rokjes dragen. Van gedwongen prostitutie was volgens Partner Africa nergens sprake.
Het onderzoek beperkte zich niet tot problemen met seksueel getint gedrag. Er bleek ook van alles mis met de administraties van de lokale bureaus waar Heineken de meisjes inhuurt. Zo werden er problemen geconstateerd met de verificatie van de leeftijden van de jonge vrouwen, met contracten en loonstrookjes, de registratie van gewerkte uren en compensatie van overuren. Volgens Heineken kregen alle bierpromotors minstens het in hun land geldende minimumloon betaald of zelfs meer. De vraag is echter hoe dit gecontroleerd wordt als een behoorlijke administratie ontbreekt. In Egypte werden de paspoorten van buitenlandse vrouwen door het uitzendbureau ingenomen, waardoor hun bewegingsvrijheid ernstig werd beperkt.
Heineken heeft op basis van het onderzoek in verschillende landen actie ondernomen. Zo is het aantal bemiddelingsbureaus verminderd om beter toezicht te kunnen houden. En per 11 juni zijn er nieuwe regels ingevoerd, waarin onder meer is vastgelegd dat de veiligheid van de promotors altijd voorop moet staan. Het reglement bevat ook kledingvoorschriften en een verbod op het drinken van alcohol tijdens het werk. Heineken wil de werkomstandigheden van de bierpromotors ook met andere alcoholproducenten bespreken. “Dit gaat ons allemaal aan”, vindt het bedrijf.
Het is niet voor het eerst dat Heineken negatief in het nieuws komt wegens seksueel ontoelaatbaar gedrag jegens de bierpromotors. Achttien jaar geleden laaide de discussie ook al op rond bierpromotors in het Aziatische land Cambodja. Toen werd nog gedacht dat de problemen aangepakt konden worden door de vrouwen seksuele voorlichting te geven. Velen in en om het bedrijf realiseerden zich toen al dat hetzelfde probleem ook in Afrika speelde. Naar aanleiding van de berichten uit Cambodja werden er wat algemene richtlijnen opgesteld, maar na een tijdje verslapte de aandacht weer. Nu is Heineken flink wakker geschud. Het Afrikaanse onderzoek wordt dan ook gepresenteerd als het eerste in een reeks. Hierna zullen enquêtes naar de werkomstandigheden van bierpromotors in Azië en Latijns-Amerika volgen. Ook zal de situatie in alle landen waar bierpromotors ingezet worden, regelmatig opnieuw geëvalueerd worden.
Buro: IG