Maandag is voor de rechtbank in Leeuwarden de rechtszaak begonnen tegen 34 Friezen die op 18 november 2017 tijdens de landelijke intocht van Sinterklaas in Dokkum een snelweg blokkeerden zodat antizwartepietdemonstranten die vanuit de Randstad met drie bussen onderweg waren naar Dokkum, het kinderfeest niet konden verstoren.
De actiegroep Kick Out Zwarte Piet had vorig jaar een vergunning om te demonstreren tijdens de landelijke Sinterklaasintocht. In de buurt van Heerenveen werden de drie bussen met demonstranten echter tegengehouden door een blokkade van de snelweg. Hierdoor ontstond een potentieel gevaarlijke verkeerssituatie. De politie verrichtte echter geen arrestaties onder de Friezen die de weg hadden geblokkeerd. De bussen van Kick Out Zwarte Piet moesten omdraaien. Uit vrees voor rellen werd hun demonstratie alsnog verboden.
Elk najaar laait het “zwartepietendebat” in Nederland weer op. Volgens tegenstanders is de uitbeelding van Zwarte Piet racistisch en komt deze voort uit het Nederlandse slavernijverleden. Ze willen dat Sinterklaas een inclusief kinderfeest wordt waarbij niemand zich hoeft te schamen voor zijn huidskleur.
Zowel nationaal als internationaal heeft de traditionele viering van het Sinterklaasfeest Nederland al de nodige kritiek opgeleverd. Op veel plaatsen in de wereld wordt de “blackface”-praktijk als uiterst problematisch gezien. In 2015 sprak de VN-commissie voor de uitbanning van rassendiscriminatie haar bezorgdheid over de Nederlandse traditie uit. En in 2016 verklaarde de Nederlandse Kinderombudsman dat de stereotype uitbeelding van Zwarte Piet in strijd is met de rechten van het kind.
Foto: YouTube
Voorstanders van Zwarte Piet zeggen die argumenten niet zo veel. Zij zien het Sinterklaasfeest, mét pieten, als onschuldige Nederlandse folklore, en willen niet dat deze traditie door relatieve “nieuwkomers” wordt aangetast. Het zwartepietendebat is een plaats geworden waar sluimerende gevoelens van nationalisme en xenofobie worden uitgespeeld.
Tijdens de rechtszaak die maandag is begonnen, gaat het echter niet over de vraag of je vóór of tégen Zwarte Piet zou moeten zijn. Wat de zogenaamde “blokkeerfriezen” ten laste wordt gelegd, is ten eerste het versperren van de openbare weg, en ten tweede het verhinderen van een betoging.
Op de eerste zittingsdag heerst er een wat jolige sfeer. De blokkeerfriezen en hun sympathisanten zijn in een “partybus”, luidkeels Sinterklaasliedjes zingend, naar Leeuwarden gekomen. In de rechtbank gaat een verdachte met blauwe hanenkam op de knieën om zijn vriendin, eveneens met hanenkam, ten huwelijk te vragen. Een andere verdachte is gehuld in een Friese vlag, die hij voor het betreden van de rechtszaal moet afleggen. Ook een paar houten klompen mag niet mee; hun eigenaar moet op zijn sokken verder.
Blokkeerders arriveren in Leeuwarden: pic.twitter.com/s2C4rd6Wjb
— Wierd Duk (@wierdduk) October 8, 2018
De verdachten die op de eerste zittingsdag voor de rechter verschijnen, zijn over het algemeen jong: tussen de 20 en de 30. Slechts een van hen heeft een strafblad, wegens te hard rijden. Onder de verdachten bevinden zich onder meer een koerier, een vuilniswagenchauffeur, een vrachtwagenmonteur en een receptioniste van een garagebedrijf. Het lijkt alsof niemand precies wist wat er die zaterdag op de A7 zou gebeuren. Achteraf zijn de meesten het er wel over eens dat het onverstandig was om de weg te blokkeren. En ja, in principe heeft iedereen het recht om zijn mening te laten horen. Maar spijt hebben ze niet, want het afblazen van de demonstratie is toch maar mooi gelukt. “Blokkeerfriezen” is een geuzennaam geworden.
Foto: YouTube
Donderdag moet Jenny Douwes zich verantwoorden, de blonde Friezin die via Facebook opriep de antizwartepietdemonstranten tegen te houden. “Jenny d’Arc” wordt ze in de volksmond genoemd. Vanwege haar Facebookoproep staat Douwes ook terecht wegens opruiing. Volgens Douwes was het “beschermen” van de kinderen tijdens de intocht haar belangrijkste drijfveer.
Donderdag is het woord ook aan de slachtoffers van de blokkade, de antizwartepietdemonstranten. Zij zullen dan nog een keer hun standpunt uiteen kunnen zetten. Misschien zijn sommige blokkeerfriezen in hun hart best bereid naar deze argumenten te luisteren. Maar nu het Openbaar Ministerie op een rechtszaak heeft aangestuurd – en niet heeft gekozen voor mediation – is de kans dat de twee partijen nader tot elkaar zullen komen, er niet groter op geworden.
De zwaarste straf die de verdachten kunnen krijgen, is voor het blokkeren van de openbare weg. Daarop staat maximaal negen jaar cel. Zo ver zal het niet komen. Verwacht wordt dat de meesten er met een geldboete af komen. Sympathisanten hebben al geld ingezameld om die boetes te betalen. Maar tenzij een verdachte wordt vrijgesproken, heeft hij voor de rest van zijn leven wel een strafblad. Dat betekent bijvoorbeeld dat hij vier jaar lang geen “Verklaring omtrent het Gedrag” kan aanvragen. Veel werkgevers eisen zo’n verklaring van hun werknemers. Wat ze zelf beschouwen als een “kwajongensstreek” kan voor de blokkeerfriezen dus ernstige consequenties hebben. Dat zal hun rancune jegens de antizwartepietdemonstranten alleen maar versterken.
De NTR, de omroep die elk jaar de landelijke intocht organiseert en die ook verantwoordelijk is voor het veelbekeken Sinterklaasjournaal, heeft de afgelopen jaren al van alles geprobeerd. Pieten in alle kleuren van de regenboog waren volgens de NTR helaas geen succes. Nu heeft de NTR aangekondigd dat er dit jaar bij de intocht in Zaanstad alleen “roetveegpieten” meedoen. Even ontstond het misverstand dat de gitzwarte pieten daarmee uit het straatbeeld verdwenen waren, maar dit bleek niet het geval. De NTR plant zijn eigen “50 shades of grey”, met witte pieten, veegpieten en zwarte pieten. De kleur is volgens de NTR afhankelijk van de vraag hoeveel keer een piet al door de schoorsteen is geklommen om pakjes te bezorgen. Andere stereotype kenmerken, zoals dikke lippen, grote gouden oorbellen en een pruik met kroeshaar zijn volgens de NTR voorgoed verleden tijd.
De roetveegpiet is een typische polderoplossing. Een van de plaatselijke Sinterklaascomités uit de Zaanstreek neemt geen genoegen met deze uitleg en is uit de organisatie van de landelijke intocht gestapt. Hoewel voor de leden van dit comité een roetveegpiet geen echte piet is en een breuk met de traditie, zou er ook een ander argument kunnen meespelen. Op lokaal niveau is de kans dat kinderen bij een roetveegpiet meteen zien dat het de buurvrouw is die in een maillot over straat rondloopt, natuurlijk niet denkbeeldig.
Buro: IG