Clara, De eerste neushoorn in Nederland
Agnita de Ranitz
Uitgeverij de Brouwerij, Maassluis
ISBN: 9789078905196
Prijs: € 22,90
Informatie en bestellen

De roman Clara, De eerste neushoorn in Nederland van Agnitz de Ranitz is het geromantiseerde verhaal van Clara de neushoorn. In de helft van de 18e eeuw neemt de zeeman Douwe Mout de jonge neushoorn mee uit de Bengalen.

De hoofdpersoon Douwe Mout krijgt het jonge neushoornvrouwtje mee van de directeur van de VOC in Bengalen, Jan Albert Sichterman. Het dier is meegenomen uit het bos, nadat haar moeder is gedood. Zijn vrouw Sybilla heeft de jonge neushoorn geadopteerd maar het dier wordt onhoudbaar in de tuin het huis van het gezin Sichterman.

Water en bier

Het dier kan mee omdat de kapitein op het schip plotseling is overleden. Douwe Mout neemt nu de leiding op het schip op zich. Het is een kans om dit bijzondere dier mee te nemen op het zeilschip van de VOC naar Nederland. Een hele onderneming, zo blijkt. Het dier drinkt ontzettend veel van het kostbare water. Daarom krijgt het ook bier wat iets ruimer voorradig is aan boord.

In Nederland brengt Douwe Mout het dier onder bij zijn jeugdvriend, Matthijs Wylacker in Nieuwendam in het weiland achter zijn herberg. Douwe Mout vaart weer uit voor de VOC en als hij 3 jaar later terugkomt, hoort hij dat Matthijs met de neushoorn op pad is geweest door Nederland en Duitsland. Hij is woest.

Lodewijk XV en Casanova

Het brengt hem zelf op het idee om met de neushoorn door Europa te trekken. Dat is de rest van het verhaal. Douwe Mout doet met de jonge neushoorn alle Nederlandse steden aan, maar gaat ook snel door Duitsland en Frankrijk. Tot aan Wenen toe. Onderweg komt Douwe Mout iedereen tegen. Een keur aan vorsten en andere beroemdheden uit de 18e eeuw komt voorbij, zoals Lodewijk XV en Casanova. Ondertussen heeft hij de vrouwelijke neushoorn tot Clara gedoopt. De Franse koning Lodewijk wil de neushoorn graag.

   Na lang twijfelen heb ik gisteravond een besluit genomen. Ik ben te veel gehecht aan Clara en wil haar nog meenemen naar Rome en Venetië, dus ik noem een heel hoog bedrag. Ik schraap een paar maal mijn keel en zeg: 'Majesteit, ik vraag de prijs van honderdduizend écu.'

   Een ogenblik zegt de vorst geen woord. Langzaam doet hij zijn handschoenen aan en duwt met concentratie het leer diep in de ruimte tussen zijn vingers. Dan reageert hij: 'Ik denk erover an en zal uw prijs bespreken met mijn ministers.'

   Het begint hard te sneeuwen en de koning verdwijnt even snel als hij gekomen is (151)

De brieven aan de vrouw van Sichterman, Sybilla wisselen de gebeurtenissen in de vele Europese steden af. Het zijn verkapte liefdesaanzoeken. Als Sybilla en haar man naar Nederland komen, ze vestigen zich in Groningen, leven ze daar als een vorst en vorstin. Jan Albert Sichterman heeft zich flink verrijkt met allerlei handel buiten de VOC om en is daarmee weggekomen. Ze hebben niet alleen in de stad Groningen een huis, ze hebben een royaal buiten gekocht.

Het hele continent door

Er ontstaat een flinke briefwisseling tussen Douwe Mout en de rijke vrouw. De lezer wordt hier deelgenoot van. Samen met de verhalen over het Europa van de 18e eeuw, waarbij alle grote steden worden aangedaan. Doute Mout reist het hele continent door en verdient er veel geld aan. Wat zijn jeugdvriend deed, doet hij nu zelf.

Een boeiende geschiedenis. Hoe verwondert de mensen zijn over dit bijzondere, exotische dier. Clara ondergaat het allemaal. Ze is misschien wel het meestbekeken dier van heel de wereld. Sommige mensen keuren het af. Anderen kijken er vol fascinatie naar. Clara komt veel terecht op tekeningen en schilderijen. Er is een porseleinen model van haar te koop, van de beroemde porseleinfabriek Meissen. Zelfs speciale munten worden er geslagen met de beeltenis van Clara.

Alle ingrediënten voor een goed verhaal

Het verhaal brengt deze geschiedenis tot leven. Alleen mis ik iets in het verhaal. Alle ingrediënten zijn aanwezig: een boeiende geschiedenis, een liefde, een dreigend gevaar. En ondanks dat allemaal komt het niet los van het papier. De personages worden geen mensen van vlees en bloed. Het lijkt of het verhaal zich teveel naar de werkelijkheid moet voegen. Hoe het echt is geweest. Niet hoe het geweest zou kunnen zijn.

Ook mis je de actie in het verhaal. Zeker er soms dreiging en de tochten met de zware wagen zijn ook best spannend, maar het mist actie. Een verhaallijn waarin een bepaald element centraal staat. De liefdesgeschiedenis tussen Douwe Mout en Sybilla ontwikkelt zich ook te kabbelend. Daar had meer drama, emotie en spanning tussen mogen zijn. Of het plotseling verliezen van de hoorn. Er wordt geen spanning omheen gebouwd.

Misschien is het ook teveel. Het reizen, de vele steden die langskomen. Het blijft daarmee bij een opsomming. Terwijl er zoveel mogelijkheden liggen in dit verhaal. Mogelijk zouden andere perspectieven, andere vertellers zoals Douwe Mouts vrouw Elisabeth Snel, Sybilla of misschien wel een knecht of een vriend. Het zou meer spanning in het verhaal brengen.

Duivels

Blijft over dat het een wonderlijke geschiedenis is die Agnita de Ranitz uit de doeken doet. De vele documenten, berichten, tekeningen, schilderijen en voorwerpen die overgebleven zijn. Het verhaal van een volk dat uitloopt voor dit bijzondere dier, waarin sommigen zelfs een duivel zien. Het brengt daarmee en boeiend verhaal uit de geschiedenis van het 18e eeuwse Europa naar buiten.

Tentoonstelling Rijksmuseum

In het Rijksmuseum is van 30 september 2022 tot 15 januari 2023 een tentoonstelling te bezoeken over Clara. Zo is het levensgrote en ten poten uit portret uit het Staatliches Museum in Schwerin te zien. Jean-Baptiste Oudry schilderde hierop Clara in 1749 in Parijs.