Tweeduizend inwoners van Culemborg gingen begin juni de straat op om te protesteren tegen de uitzetting van een Oekraïens gezin. Hun “lawaaidemonstratie” mocht niet baten. Donderdag om half 7 ’s ochtends werden de Andropovs door tien politieagenten van hun bed gelicht en overgebracht naar detentiecentrum Zeist. Ze mochten alleen wat kleren meenemen. Afscheid nemen was er niet bij. Zaterdag werden ze op het vliegtuig naar Oekraïne gezet.

Zeventien jaar hebben de ouders, Olga Andropov en Viktor Zelenkin, in Nederland gewoond. Hun drie kinderen Maksim (14), Denis (10) en Arina (5) zijn in Nederland geboren en gingen hier naar school. De kinderen zijn nog nooit in Oekraïne geweest en spreken de taal van het land niet.

Dat het mogelijk is dat de Andropovs na zeventien jaar alsnog worden uitgezet, komt doordat het gezin de eerste twaalf jaar in Nederland onder de radar heeft geleefd. Ze hadden nooit een aanvraag voor een verblijfsvergunning ingediend en stonden nergens geregistreerd. Vijf jaar geleden liep het gezin tegen de lamp, toen vader Viktor bij een controle een illegaal Pools rijbewijs bleek te hebben en als illegale vreemdeling te boek kwam te staan.

Lokale en regionale kranten hebben het verhaal van de familie Andropov op de voet gevolgd. Volgens een artikel in De Gelderlander van donderdag 5 juli waren er volgens cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid in 2013 ruim 35.000 illegale vreemdelingen in Nederland. “Deze mensen leven continu in spanning. Uit angst dat iemand hen ontdekt, zullen ze bijvoorbeeld altijd netjes een ticket kopen”, aldus Tineke Strik, universitair hoofddocent Migratierecht aan de Radboud Universiteit (Nijmegen) in het aangehaalde artikel. Het wordt volgens Strik steeds moeilijker om illegaal in Nederland te verblijven, omdat er steeds vaker naar een burgerservicenummer wordt gevraagd. “Vaak leven deze mensen in groepen, zodat ze elkaar kunnen helpen”, vertelt Strik. “Ze zijn wel vatbaar voor uitbuiting. Zo betalen ze soms de hoofdprijs voor een huurwoning, omdat ze al blij zijn er illegaal te mogen wonen. Hetzelfde geldt voor werk. Werkgevers mogen niemand in dienst nemen zonder verblijfsvergunning, maar doen het soms omdat de nood hoog is. Deze mensen werken vaak hard, omdat ze blij zijn met een baan.”

De Andropovs woonden in een vakantiepark even buiten Culemborg dat de laatste jaren een toevluchtsoord is geworden voor buitenlandse arbeiders, mensen met schulden en mensen die vanwege een echtscheiding snel een nieuw onderkomen nodig hebben.

Mensen die illegaal in Nederland verblijven, hebben volgens Strik wel recht op basisvoorzieningen zoals onderwijs en medische zorg. Een schooldirecteur heeft dan ook niet de verplichting om zo’n gezin aan te geven bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Bij het indrukwekkende protest tegen de uitzetting van het gezin was er dan ook een belangrijke rol weggelegd voor de klasgenootjes en onderwijzers van de kinderen Maksim, Denis en Arina. Zij werden donderdagochtend geconfronteerd met een lege stoel in de klas.

Ook de gemeente Culemborg heeft al het mogelijke gedaan om het gezin te helpen. Burgemeester Gerdo van Grootheest heeft namens de gemeenteraad en namens de besturen van de scholen van de kinderen een smeekbrief aan staatssecretaris Marc Harbers van Justitie en Veiligheid gestuurd. “Wij willen een gemeente zijn waar een ruimhartig kinderpardon mogelijk moet zijn. Een gemeente die altijd handelt in het belang van het kind”, schreef de burgemeester in deze brief. Op vrijdag kreeg de gemeente Culemborg echter bericht dat de staatssecretaris geen uitzondering voor het gezin wilde maken.

Er is veel kritiek op de kinderpardonregeling, die inhoudt dat asielkinderen die langdurig in Nederland verblijven in aanmerking zouden moeten komen voor een verblijfsvergunning. In oktober 2017 meldde kinderrechtenorganisatie Defence for Children dat er van de 2120 aanvragen die er in de afgelopen vierenhalf jaar waren gedaan, slechts 120 waren toegewezen. Ook voor Maksim, Denis en Arina bood het kinderpardon geen uitkomst.

Zoals Nederland vanwege de ramp met de MH17 maar al te goed weet, is Oekraïne nog steeds een conflictgebied. De Oekraïense regering in Kiev beschouwt Rusland als vijandelijke staat. Vanwege hun etnisch Russische afkomst zullen de Andropovs in Oekraïne waarschijnlijk als separatisten worden gezien. “Vader Victor dreigt gevangen gezet te worden of ingezet in het leger om te vechten tegen Rusland”, aldus De Culemborgse Courant op 7 juli.

Vrijdagavond heeft de juridisch adviseur van de Andropovs nog een nieuwe aanvraag voor een verblijfsvergunning ingediend, maar die aanvraag werd door het IND onmiddellijk afgewezen. Hun adviseur is in beroep gegaan, maar het gezin mocht de uitkomst van dat beroep niet in Nederland afwachten.