From Cattle-Herding to Editor’s Chair heet een recente uitgave van de Van Riebeeck-Vereniging. Het bevat een onvoltooide autobiografie plus enkele opstellen uit de jaren 1930, geschreven door Richard Victor Selope Thema. De teksten bieden een interessante kennismaking met Thema en zijn tijd.

Thema werd in 1886 in een Pedi-sprekende kraal in de buurt van Pietersburg, Noord-Transvaal geboren. Thema kwam uit een traditionele familie en mogelijk was hij bestemd om medicijnman te worden, net zoals zijn grootvader.

Maar Noordoost-Transvaal onderging eind negentiende eeuw veel invloeden van buitenaf. Een zwarte zendeling introduceerde er schoolonderwijs. Onderwijs en kerstening leidden tot ontwikkeling. Thema begon zijn loopbaan als zovelen: herdersjongen, paardenjongen bij de Engelse soldaten, huisbediende in Johannesburg. Maar toen kreeg hij een beurs om in de jaren 1906-1910 op Lovedale middelbaar onderwijs te volgen. Hij werd onderwijzer, en vervolgens klerk, vanaf 1915 in Johannesburg.

Bijna vanaf het begin was Thema actief in het ANC (opgericht in 1912). In 1919 ging hij als secretaris van de deputatie van de National Natives Council naar Londen om de belangen van de zwarte bevolking te behartigen bij de Britse regering en op de Vredesconferentie, die de wereld moest herzien na wereldoorlog en revoluties. Later was Thema lid van de Natives Representative Council (1937-1950) en hoofdredacteur van Bantu World (1932-1952). Hij overleed in 1955.

Thema’s levensgang is dus een voorbeeld van de emancipatie van zwart Zuid-Afrika. Het eerste deel van zijn onvoltooide autobiografie noemde hij dan ook heel typerend Out of Darkness. Thema’s persoonlijke ontwikkeling verliep opmerkelijk synchroon met die van veel Afrikaners in die tijd. Bij beiden stonden onderwijs, ontwikkeling en emancipatie centraal, leidend tot bijdragen aan nationalisme en etnische mobilisatie. In zijn laatste jaren werd Thema overvleugeld door een radicalere generatie, die bereid was geweld te plegen – net als een radicalere generatie Afrikaner nationalisten.