De voordelen die kennis van het Nederlands oplevert zijn reëel, manifesteren zich op diverse domeinen en leveren elke belanghebbende een win-win op. Precies om al deze redenen adviseert de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN) extra inspanningen aan de dag te leggen om het aanleren van de taal in het buitenland te stimuleren. Hun voorstellen vinden steun in een extensief veldonderzoek. 

Het is een cijfer dat misschien voor enige verstomming zal zorgen, maar tegelijk is het veelzeggend. In het Verenigd Koninkrijk is het Nederlands de vijfde meest gevraagde taal door werkgevers. Onmiddellijk brengt dit ons naar een domein waar de taal van Vondel een duidelijk meerwaarde heeft: de arbeidsmarkt. Globale cijfers blijken niet beschikbaar te zijn, maar uit de reacties van docenten en studenten komt een duidelijk beeld naar boven: de meerderheid van internationale neerlandici komt terecht in het bedrijfsleven. Het is één van de verschillende trends die uit ‘De staat van het Nederlands in de wereld’ blijkt, een “veldonderzoek” uitgevoerd door de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN) en eind 2017 voorgesteld.

Een illustratie van het voorgaande toont een onderzoek voor de regio Midden-Europa aan. “80% van de respondenten stelt na afstuderen met Nederlands op de werkvloer te maken te hebben”, lezen we. “Meer dan 35% werkt voor een bedrijf of organisatie binnen Nederland en Vlaanderen (bijvoorbeeld ING, Tessenderlo Chemie, AKZO Nobel, ABN AMRO) en 8,4% werkt in Nederland en Vlaanderen. Zo’n 19% werkt voor multinationals die Nederlandse en Vlaamse expats diensten willen kunnen leveren, zoals AT&T en IBM.” Interessant ii ook dat “die bedrijven net als nationale overheden soms ook sponsor van de studie neerlandistiek in dat land [zijn]. In Rusland komen de neerlandici veel terecht in de internationale diplomatie of bij grote internationale organisaties als UNESCO en de VN.”

Aanzienlijke buitenlandse vraag

In 2016 bedroeg het aantal opleidingen Nederlands in het hoger onderwijs buiten Vlaanderen en Nederland 141. Wereldwijd waren er hiervoor 519 docenten actief, ook hier – voor alle duidelijkheid – Vlaanderen en Nederland buiten beschouwing gelaten. Bekijken we het van de studentenzijde dan vindt men het gros ervan in Europa (78%), Afrika (10%) staat op nummer twee, gevolgd door Noord-Amerika en Azië, beide goed voor 6%. Een interesse voor taal en cultuur als dusdanig blijkt hun belangrijkste motivatie te zijn. Logischerwijze, we hadden het er al over, gevolgd door de ambitie er een baan op niveau door te vinden. Wanneer docenten bevraagd worden blijkt een duidelijke wens de contacten te verbeteren tussen de collega's in het taalgebied door samen te werken in onderwijs- en onderzoeksprojecten. Ook is er en grote behoefte aan de beschikbaarheid van digitaal materiaal voor de eigen lespraktijk.

Een belangrijke vaststelling is alvast de vraag reëel en aanzienlijk is. “Jaarlijks zijn er rond de 13.000 bachelor- en masterstudenten, en sinds 2015 heeft de MOOC, digitale taalcursus, ‘Nederlands voor beginners’ (gemaakt door de Rijksuniversiteit Groningen) al meer dan 140.000 leerders uit tal van landen bereikt”, stelt het IVN-rapport. “Vooral vanuit Midden- en Oost-Europa is er groeiende vraag naar expertise op het gebied van Nederlandse taal en cultuur vanuit het bedrijfsleven en de diplomatie. Het Nederlandse bedrijfsleven is niet voor niets de grootste buitenlandse investeerder in Polen.”

Onontgonnen terrein

En ondanks die behoorlijke belangstelling, is de verkregen steun voor verbetering vatbaar. Een onderscheid, zo stelt de IVN vast, bestaat op dat vlak tussen Vlaanderen en Nederland. “Waar er in Vlaanderen brede maatschappelijke en politieke steun voor het Nederlands bestaat, lijkt de Nederlandse politiek minder belangstelling te hebben voor de Nederlandse taal en Nederlandstalige cultuur in Europa en daarbuiten. De bezuinigingen van de afgelopen jaren op bijvoorbeeld de Taalunie, en daarmee op de internationale neerlandistiek, laten dat zien.”

Inspiratie kan alvast over de grenzen opgedaan worden. “Europese landen om ons heen zien wel in hoe er banden worden gesmeed via taal, cultuur en onderwijs. Niet voor niets heeft Duitsland zijn Goethe-instituten, steunt Zweden vertaalactiviteiten, heeft Frankrijk zijn Alliance Française en spreekt de British Council openlijk over ‘strategische culturele banden’ die de buitenlandse en economische politiek van het Verenigd Koninkrijk ondersteunen. Zelfs een klein land als Oostenrijk investeert jaarlijks 60 miljoen euro in een wereldwijd netwerk van taaldocenten.”

Voor het IVN is het duidelijk: de steun voor het aanleren van het Nederlands in het buitenland moet merkelijk de hoogte in. “Traditioneel beschouwen we in de Lage Landen de beeldende kunst, film en design als onze sterke culturele troeven. Het vele wervende werk van Nederlandse en Vlaamse ministers heeft hier zijn vruchten afgeworpen, maar een deel van het potentieel van de belangstelling voor Nederland en Vlaanderen, namelijk de belangstelling voor de Nederlandse taal en Nederlandstalige culturen is onontgonnen gelaten.”

Aanbevelingen van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

1. Steun en stimuleer de wereldwijde belangstelling voor de Nederlandse taal en Nederlandstalige culturen.

2. Zorg voor voldoende langjarige, gegarandeerde financiële en academische steun op maat voor de internationale neerlandistiek vanuit Nederland en Vlaanderen.

3. Ontwikkel het profiel van Nederlands als wereldtaal door de contacten tussen de universitaire secties in de Lage Landen en in Europa (en daarbuiten) te bestendigen.

4. Benut de rol van internationale deskundigen op het terrein van de neerlandistiek in diplomatieke, culturele, bedrijfsmatige en politieke organen.

En daar plakt de IVN ook concrete cijfers op.

“Momenteel investeren de Nederlandse en Vlaamse overheden via de Taalunie 2 miljoen euro in de internationale neerlandistiek. Wij vragen de Nederlandse en Vlaamse regering om het huidige bedrag met minstens 3,5 miljoen te verhogen. Met naar verhouding lage investeringen (voor een periode van vijf jaar) kan de IVN samen met de Taalunie en internationale partners resultaat boeken op de volgende terreinen.”

Evolutie budget Taalunie

2010: 12.143.024 euro

2015: 9.857.315 euro 

2016: 10.194.563 euro 

2017: 9.981.762 euro