En als we de Brexit nu eens gebruiken om de positie van het Frans binnen de Europese instellingen te versterken?
De discussie leeft al een tijdje in Franse politieke en diplomatieke middens, ook al blijkt ze wel erg optimistisch te zijn.
De plaats van het Engels binnen de EU overstijgt ruimschoots het Brits lidmaatschap. En wellicht zal ze ook naar de toekomst toe dé belangrijkste taal binnen de Unie blijven.
Hoe het uiteindelijk allemaal zal lopen met de Brexit is koffiedik kijken. Het pessimisme en vooral de onzekerheid is ontzettend groot.
Gevolgen worden er op tal van domeinen verwacht, en stuk voor stuk bevinden die zich in economische sferen. Maar misschien ook wel op een heel andere plek.
Het is de droom die vooral in Frankrijk leeft om deze politieke kwestie aan te grijpen om de plaats van hun taal binnen de Unie te verstevigen, te beginnen met de EU-instellingen.
Regels rond taalgebruik
De regels rond het taalgebruik binnen de EU instellingen zijn eigenlijk eenvoudiger dan op het eerste zicht kan blijken.
Meertaligheid is het uitgangspunt, wat in dit geval betekent dat er 24 officiële talen zijn in de Unie. Alle 24 zijn ze bijvoorbeeld een werkingstaal in het Europees Parlement.
Heel concreet betekent dit dat een parlementslid zich tijdens de plenaire vergadering zich één van deze talen kan uitdrukken, waarna een heel apparaat van tolken ervoor zorgt dat zijn verhaal naar de overige 23 talen vertaald worden.
Zonder meer omslachtig, maar er zijn wel meer mooie principes waar een prijskaartje aan vast hangt.
Iets eenvoudiger ligt dit binnen de Commissie waar men het met drie werkingstalen doet: Frans, Engels en Duits, waarbij vooral de eerste twee doorwegen. Afhankelijk van de situatie, doet men het in tal van instellingen ook met die drie, of één ervan. Zo is de Europese Centrale Bank een instelling waar Engels de voertaal is.
Het Hof van Justitie heeft dan weer een sterkere Franse stempel. In de praktijk ziet men alvast dat het Engels binnen de Europese instellingen jaar na jaar aan belang gewonnen heeft, het is de afgeleide van heel wat cijfermateriaal.
Van de vertaaldiensten om te beginnen. Maar men brengt ook in kaart in welke taal een document oorspronkelijk opgesteld wordt. Feit is ook dat het terrein dat de taal van Shakespeare wint, vooral ten koste gaat van de positie van het Frans.
............
“Het is de droom die vooral in Frankrijk leeft om deze politieke kwestie aan te grijpen om de plaats van hun taal binnen de Unie te verstevigen, te beginnen met de EU-instellingen.”
............
Het leidde in het verleden wel al vaker tot Franse ergernissen, al dan niet openbaar geuit. Op zich, zo blijkt als men in de historiek van de cijfers graaft, is vooral de uitbreiding van de Unie en in het bijzonder de komst van de landen als Zweden, Finland of Oostenrijk hetgeen voor deze “verengelsing” heeft gezorgd.
Brits vertrek
Wat nu echter met de Brexit? In Franse politieke kringen werd een tijdje geleden de idee gelanceerd dat het vertrek van de Britten tot gevolg zal – en moet – hebben dat ook het Engels zelfs verdwijnt als officiële EU-taal.
Want, zo klinkt het, op dat ogenblik zal geen enkele EU-lidstaat het Engels nog als officiële taal opgegeven hebben. We verklaren ons nader.
Wanneer een land tot de EU toetreedt, moet het één taal opgeven. Dat wordt dan één van de officiële talen van de verruimde Unie, vandaag, zoals gezegd, dus 24.
Toen het VK toetrad gaf het logischerwijze Engels op. Maar Ierland dat op hetzelfde moment lid werd deed dat niet. Eerder dan ook Engels op te geven, kozen ze voor Gaelic.
Eerder symbolisch, daar niet van, maar het was hun keuze. En Malta, een land waarvan het Engels één van de officiële talen is, denkt u misschien? Zij kozen voor het Maltees, want het Engels, dat was toch al verworven.
Engelse verankering
Een tijdje geleden verklaarde uittredend Commissievoorzitter dat het Engels terrein verloor binnen de EU ten voordele van het Frans, maar kort daarop liet hij verstaan dat het slechts een grapje was. Hem wellicht ingefluisterd door zijn boezemvriend Johnny Walker.
In werkelijkheid lijkt het Engels een dermate sterke positie binnen de instellingen verworven te hebben, dat de wensdromen die in Franse middens bestaan wellicht nooit meer dan dat zullen worden. Het schrappen ervan als werkingstaal is sowieso utopisch. Maar zelfs het verstevigen van de positie wordt moeilijk.
............
“In de praktijk ziet men alvast dat het Engels binnen de Europese instellingen jaar na jaar aan belang gewonnen heeft, het is de afgeleide van heel wat cijfermateriaal.”
............
Nuchterder verwees de Franse President Macron een poos geleden naar Victor Hugo, de schrijver voor wie Frans dé Europese taal zijn worden.
“Hij zou vandaag een beetje ontgoocheld zijn”, merkte hij nuancerend op.
En zeggen dat het heel anders had kunnen verlopen. Toen de eerste vormen van Europese samenwerking gestalte kregen, had Frankrijk maar wat graag hun taal als enige werkingstaal gezien. Waarom ook niet?
Duitsland en Italië, de verliezers van de tweede wereldoorlog, hadden sowieso geen stem in het debat.
Had men Nederland meegekregen? Wie weet. En het tweetalige België zag Parijs als een verworven partner in hun manoeuvre, maar dat was buiten de complexe realiteit van het land gerekend.
Om de gelijke positie van het Nederlands en het Frans te verkrijgen, had men vele jaren politieke strijd geleverd. Deze terreinwinst op dat nieuwe Europese niveau prijsgeven was ondenkbaar.
Uiteindelijk werd het idee afgevoerd ten voordele van de meertalige optie.
Het had de internationale positie van het Frans zoveel sterker kunnen maken, maar goed, zullen we het domein van de contra-factuele geschiedschrijving laten voor wat het is?
Vertaalbudget blijft status quo
Eerder dan de “what if” kijken we naar de “what is”.
In de voorgestelde begroting van de Europese Commissie voor de periode 2021-2027 staat uitdrukkelijk vermeld dat ondanks het verwachte vertrek van de Britten uit de EU, geen plan bestaat dat iets wijzigt aan de plaats van het Engels binnen de Unie.
Er komt “een beperkte heroriëntering van functies binnen de administratie (…) Maar aan de vertalingen- en tolkdiensten naar het Engels toe verandert niets.”
Een Franse wensdroom, we zeiden het al.
- Foto’s: Pixabay.com