'Volkse' gerechten die op een lange traditie kunnen terugblikken kennen vaak een eenvoudige basis; het is in deze niet anders. Toch zijn de mogelijkheden die deze simpele combinatie van aardappelen en groenten biedt legio. We werpen een blik op een gerecht dat doorheen de jaren tot het cultureel patrimonium is gaan behoren. 

Stoemp dus, daar zullen we het over hebben. En misschien moeten we er onmiddellijk het Van Dale woordenboek maar even bijnemen, kwestie van te bewijzen dat het gerecht wel degelijk bestaat. Twijfelen bij zo een wat bizar klinkend woord is een begrijpelijke reactie. Wat snuisteren, en ja, daar staat het in het derde volume: 'stoemp (de; v) 1(België; informeel) stamppot'. Quod erat demonstrandum, toch blijven we ergens op onze honger zitten – vooral spreekwoordelijk dan. Want stoemp op één lijn plaatsen met stamppot, het lijkt wat bij de haren getrokken.

Cultureel erfgoed

Stamppot komt misschien aardig in de buurt, in werkelijkheid is stoemp zoveel meer. Cultureel erfgoed volgens de  meest fervente liefhebbers. En geef ze eens ongelijk. Er bestaat zelfs zoiets als een 'Orde van de stoemp', wat ons bij de folklore met een kwinkslag brengt. In het verlengde hiervan is er zelfs een internationale dag van de stoemp ingevoerd, 30 november. Nu kan men zich suf zoeken over het waarom van deze datum, in werkelijkheid speelde vooral een zeker pragmatisme. De dag valt net tijdens de jaarlijkse week van het Brussels, enkele dagen waarop de focus wordt gelegd op alles wat Brusselse folklore betreft, het dialect op kop. Verder moet men dus niet zoeken, maar deze stoemp-dag brengt ons wel bij een wezenskenmerk. Stoemp mag dan al op en top Vlaams zijn, het gebied in en rond hoofdstad Brussel wordt doorgaans als het epicentrum beschouwd. Zowel historisch als naar de tegenwoordige beleving toe.

Seizoensgerecht

Laten we echter de essentie niet uit het oog verliezen. Erst kommt das Fressen, und dann kommt die Moral, zoals Bertolt Brecht het nogal direct formuleerde. Aardappelen vormen de basis van elke goede stoemp die naam waardig. Deze worden gemengd met een of meerdere groenten: uien, wortelen, prei, spinazie, maar ook broccoli of witloof. Uiteraard wordt het mengsel gekruid en/of gearomatiseerd, doorgaans met nootmuskaat, tijm en laurier; het is eerder een en- dan of-verhaal. Deze waaier aan mogelijkheden is een andere belangrijke eigenschap van wat een goede stoemp kan zijn. Geen stoemp zonder de obligate mix van aardappelen en groenten, maar de vele soorten die men hiervoor kan aanspreken levert het potentieel van ettelijke variaties op. Meer nog: volg de seizoensgroenten op en je maakt op alle tijdstippen van het jaar van stoemp een heus seizoensgerecht.

Evenwichtige verhoudingen

Een belangrijk onderscheid met de klassieke stamppot is de grovere structuur van stoemp. Zowel aardappelen als groenten worden voor het koken niet fijn gesneden, maar in grotere stukken verwerkt. Na afloop wordt alles tot één geheel gestampt, stoempen in het Brussels dialect betekent precies stampen, duwen… Wie eraan denkt iets van puree in zijn stoemp te verwerken die, tja, we wikken onze woorden, maar de idee van de doodzonde ligt echt niet zo veraf hoor. Ander punt van verschil zijn de verhoudingen. Waar men in de stamppot, zeker in Nederland, vooral de nadruk op de aardappel legt, zal bij een stoemp de verhouding evenwichtiger liggen. In regel wordt een stoemp met een klassieke verse worst, kotelet of gehaktbal geserveerd. En een aardigheid die zeker  kinderen zal charmeren: in de stoemp wordt een kuiltje gegraven, wat dan gevuld wordt met jus van het gebakken vlees. Succes verzekerd, bij jong en oud overigens.