Gerugte dat Suid-Afrika dit oorweeg om die Israeliese ambassade in Pretoria te sluit, het weer opgevlam te midde van voortdurende spanning oor daardie land se militêre optrede in die Gazastrook.
Die gerugte moet gesien word teen die agtergrond van amptelike uitsprake en parlementêre besluite wat die afgelope twee jaar die verhouding tussen Suid-Afrika en Israel toenemend onder druk geplaas het. Die kwessie trek nie net plaaslik aandag nie, maar ook internasionaal, gegewe Suid-Afrika se prominente rol in die globale Suide en sy sterk pro-Palestynse standpuntinname.
Die gerugte oor die moontlike sluiting van die ambassade word verder aangevuur deur onlangse opmerkings van die minister van internasionale betrekkinge en samewerking, Ronald Lamola.
BREAKING
South African Government – "We are considering to close Israeli embassy in Pretoria over its actions in Gaza" pic.twitter.com/tGOG2cWIg8
— Middle Eastern Affairs (@Middle_Eastern0) June 29, 2025
Hy het verlede maand tydens ’n vraag-en-antwoord-sessie in die Nasionale Raad van Provinsies bevestig dat die kabinet teen die einde van 2025 ’n finale besluit sal neem oor die lot van die Israeliese ambassade.
Hy het verduidelik dat konsultasies binne regeringskringe aan die gang is om ’n memorandum voor te berei en dat die ambassade tans op ’n “afgegradeerde” vlak funksioneer, wat slegs basiese konsulêre dienste soos visums en reis hanteer, sonder volle diplomatieke of ekonomiese verhoudings.
Intussen duur die gerugte oor die ambassade se sluiting voort te midde van breër geopolitieke spanning. Onlangse berigte dui daarop dat die VSA se heffing van ’n 30%-tarief op sekere Suid-Afrikaanse goedere deels verband hou met Suid-Afrika se anti-Israel-houding en sy toenemende bande met lande soos China en Iran.
Die Nasionale Vergadering het reeds in November 2023 ’n mosie aanvaar dat die Suid-Afrikaanse regering versoek om die Israeliese ambassade in Suid-Afrika te sluit en alle diplomatieke betrekkinge met Israel op te skort. Die mosie, wat deur die EFF ingedien is, was ’n reaksie op die voortdurende menseregteskendings in die Israelies-Palestynse konflik. Dit is uiteindelik goedgekeur na wysiging deur die ANC.
BREAKING: South Africa’s Parliament votes to close the Israeli embassy in Pretoria, and chants of “Free Palestine!” immediately break out among delegates in the hall and on Zoom. pic.twitter.com/KDkwRkDdgU
— BreakThrough News (@BTnewsroom) November 21, 2023
Wanneer die Nasionale Vergadering ’n mosie aanvaar, is dit ’n manier waarop die wetgewer, wat die wil van die mense verteenwoordig, sy sienings, bekommernisse en aanbevelings oor verskeie sake uitspreek.
Die mosie is met ’n oorweldigende meerderheid van 248 stemme teen 91 aanvaar. Die mosie is niebindend, wat beteken dat die finale besluit by die uitvoerende gesag, spesifiek die kabinet onder die president, berus.
In November 2023 het Israel sy ambassadeur uit Suid-Afrika teruggeroep vir konsultasies, deels as reaksie op Suid-Afrika se kritiek en die parlementêre resolusie. Suid-Afrika het op sy beurt sy diplomate uit Tel Aviv teruggeroep en sy eie ambassade in Israel afgegradeer, wat die bilaterale verhouding verder verswak het. Die Departement van Internasionale Betrekkinge en Samewerking (Dirco) het ook ’n formele teregwysing aan die Israeliese ambassadeur, Eliav Belotserkovsky, uitgereik en gewaarsku dat sy posisie in Suid-Afrika “onhoudbaar” word.
Die moontlike sluiting van die ambassade lok gemengde reaksies in Suid-Afrika uit. Die Suid-Afrikaanse Joodse Raad van Afgevaardigdes (SAJBD) het gewaarsku dat so ’n stap handel en samewerking tussen die twee lande kan benadeel, veral in sektore soos landbou, tegnologie en onderwys. Partye soos die DA, Vryheidsfront Plus en die ACDP het die mosie in 2023 teengestaan, met die argument dat dit Suid-Afrika se potensiële rol as ’n bemiddelaar in die Israel-Palestina-konflik kan beperk.
Aan die ander kant beklemtoon aanhangers van die sluiting, veral uit die ANC en EFF, dat dit ’n noodsaaklike stap is om Suid-Afrika se solidariteit met die Palestynse saak te beklemtoon. Hulle verwys na Suid-Afrika se eie geskiedenis van apartheid en argumenteer dat die land ’n morele verpligting het om teen Israel se optrede in Gaza te staan.
Terwyl die kabinet se finale besluit nog nie bekend is nie, bly die moontlikheid van die sluiting ’n warm onderwerp in Suid-Afrikaanse politieke en openbare diskoerse. Die uitkomste van hierdie proses sal nie net Suid-Afrika se verhouding met Israel beïnvloed nie, maar ook sy posisie in die internasionale gemeenskap, veral met betrekking tot sy rol in Brics.
