Hedendaagse Afrikaanse kunst centraal geplaatst

  • 0

Toeval of niet, maar tijdens deze zomermaanden vinden in Brussel een aantal evenementen plaats die (hedendaagse) Afrikaanse kunst in de kijker plaatsen.

We focussen op twee tentoonstellingen: een in BOZAR, het voormalige Paleis voor Schone Kunsten, sinds jaar en dag het cultureel epicentrum van de hoofdstad en WIELS, een veel recenter project, maar daarom niet minder interessante plek.    

Foto: Hugard & Vanoverschelde Photography

Het uitgangspunt van Multiple Transmissions: Art in the Afropolitan Age (zoals de tentoonstelling in WIELS heet) zijn een groep Afrikaanse kunstenaars die is residentie was in het Centrum tijdens de periode 2015-2019. En net het feit dat ze in WIELS resideerden, raakt de kern van de expo.

Maar alvorens wat dieper te graven in de achterliggende betekenis en ambitieuze doelstelling van het initiatief, houden we even halt bij het Centrum WIELS zelf.

Uiteraard is WIELS een museum, maar ze gaan er ook prat op meer te zijn dan dat alleen. Voluit heet het een “Centrum voor Hedendaagse Kunst” te zijn.

“Het was het antwoord op een nood”, legt Directeur Dirk Snauwaert uit. “De idee rijpte bij enkele verzamelaars, en die sloegen uiteindelijk de handen in elkaar. Nog steeds blijft mecenaat trouwens een belangrijk punt in onze werking. We zijn er trots om te kunnen zeggen dat we maar voor de helft van ons budget afhankelijk te zijn van publieke middelen in de brede zin van het woord. Al het overige komt van ticket-inkomsten en vele mogelijke formules uit privé ondersteuning.” 

Starten in de crisis

De eigenlijke opening vond plaats in 2007, wat geen evident moment was om met zo’n project van start te gaan.

“Met de financiële crisis die in alle hevigheid toesloeg, kon de timing bijna niet slechter gekozen zijn”, merkt Dirk Snauwaert met enige ironie op. “Iedereen ging op de rem staan, besparen werd het nieuwe ordewoord, waardoor we heel ons business model moesten herdenken.”

De horde werd echter genomen en met een bestaan van ruim één decennium slaagde WIELS erin een stevig reputatie op te bouwen.

Vaak wordt het pand waarin WIELS gevestigd is één adem met het Centrum genoemd: een oud historisch gebouw uit 1930 (voor de bezoekers: vlakbij het Brusselse Zuidstation) dat jarenlang als brouwerij dienst deed. Tot op vandaag staan op de gelijkvloers nog de gigantische koperen vaten waar het “gerstennat” vervaardigd werd. 

“Het spijtige aan dit pand is dat het twintig jaar lang leeg stond, waardoor ten prooi viel aan vandalisme en diefstal. Zelfs sommige van die enorme vaten werden gestolen. Een vrijwilligersvereniging die zich inzette voor de bescherming van industrieel erfgoed zette haar schouders onder de redding van het gebouw. De Brusselse overheid ging over tot de onteigening, waarna wij met hen een akkoord bereikten over het gebruik ervan. Uiteindelijk betalen we een erfpacht van 5.000 euro per jaar, wat op zich een peulschil is, maar daartegenover staat dan wel dat een gedeelte van de verbouwing, het hele onderhoud en alle werkingskosten die hieraan verbonden zijn moeten dragen. Toch goed voor een hap van 10% uit ons budget.”

Tot hier wat de achtergrond van pand en Centrum betreft; we keren terug naar de kunst in het Afropolitische tijdperk.

Afropolitische tijdperk 

“Residentieprogramma’s maken integraal deel uit van het hedendaagse kunstlandschap”, legt Dirk Snauwaert uit. “Ze zetten kunstenaars van over heel de wereld in beweging, terwijl ze gedurende een bepaalde periode ondergedompeld worden in één ‘onbekende’ plaats. Kunstenaars - en Afrikaanse kunstenaars in het bijzonder - zijn opeenvolgende locals geworden van verschillende plaatsen en steden: ze zijn ‘afropolitische’ kunstenaars geworden.”

Dit concept wordt op conto geschreven van Achille Mbembe. Hij verwijst ermee naar de transnationale culturen uit de diaspora en de esthetiek van de 21ste eeuwse stedelingen die zich als Afrikaans identificeren.

“De verdienste van het concept ‘afropolitisme’ is dat het ons toelaat de veelheid aan transversale en mondiale ‘moderne’ invloeden met de nalatenschappen van traditionele Afrikaanse kunstenaars te vatten”, aldus Snauwaert.

Een diversiteit aan werken en stijlen biedt WIELS met deze tentoonstelling aan. Onder andere van de jonge Zuid-Afrikaanse (geboren in 1995)  Simnikiwe Buhlungu die haar videowerken combineert met geëngageerde teksten. Of de anachronistische portretten van Pamela Phatsimo, afkomstig uit Botswana.

Sindika Dokolo 

We maken een sprong – of beter: een wandeling – van minder dan 4 km richting stadscentrum.

“Incarnations” heet de zomertenoonstelling die in BOZAR te bezichtigen is, een mengeling van hedendaagse Afrikaanse kunst en eeuwenoude tradities. In samenwerking met de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Kendell Geers selecteerde verzamelaar Sindika Dokolo (47, Congolese vader, Deense moeder) 150 werken uit zijn ruime collectie.

Dokolo’s interesse in hedendaagse Afrikaanse kunst werd zo’n twintig jaar geleden geprikkeld toen hij “Pharynx” van Jean-Michel Basquiat zag. In het schilderij dat een Afrikaanse man met dreadlocks afbeeldt zag hij een perfecte mix van traditioneel en hedendaags.

Van dan af verruimde hij de horizon van zijn collectie. “Afrikaanse kunst als filosofie” is de ondertitel van Incarnations, wat dan weer aansluiting vindt bij het Afrocentrisme.

Men hoort wel eens zeggen dat Afrikaanse kunst aan een renaissance bezig. En deze heeft zoals elke renaissance een mecenas nodig, een rol waar Dokolo perfect aan voldoet. Hij steunt de biënnale van Lubumbashi, liet de Associatie van Afrikaanse Kunsthistorici voor het eerst op Afrikaanse bodem vergaderen en zonder hem was ook deze tentoonstelling in BOZAR niet mogelijk.    

Praktische info: 

www.wiels.org 
www.bozar.be

Buro: MV
  • 0
Verified by MonsterInsights
Top