Een historisch vliegtuig dat bestemd was voor luchtvaartthemapark Aviodrome in Lelystad, is dinsdag vlak na het opstijgen vanaf vliegveld Wonderboom in Pretoria neergestort. Er waren ongeveer twintig mensen aan boord. Er viel een dode en de andere inzittenden zijn gewond geraakt. Sommigen van hen zijn er ernstig aan toe. Het toestel kwam na ongeveer 2 kilometer neer op een zuivelfabriek. Volgens een woordvoerder van de hulpdiensten is op de grond een persoon zwaargewond geraakt; een tweede is in kritieke toestand.

Convair 340 (1954) (Foto: RuthAS [CC BY 3.0] via Wikimedia Commons)

Er bestaat nog onduidelijkheid over de vraag hoeveel mensen er precies aan boord van het toestel waren. In Zuid-Afrikaanse berichten is sprake van drie Nederlanders, twee Australische piloten en een ongespecificeerd aantal Zuid-Afrikaanse technici. De drie Nederlanders – medewerkers van het Aviodrome – zijn slechts lichtgewond geraakt.

De toedracht van het ongeluk wordt nog onderzocht. Op videobeelden is te zien dat er meteen bij het opstijgen al rook uit het vliegtuig kwam. Ook zou het niet voldoende hoogte hebben kunnen maken. Mogelijk heeft het vliegtuig een elektriciteitsdraad geraakt.

Het toestel was een Convair 340, gebouwd in 1954. Het was tot voor kort in bezit van spoorwegmaatschappij Rovos Rail, die het gebruikte voor luxe luchtsafari’s. In 2009 werd het toestel echter afgedankt. Toen bleek dat er geen koper te vinden was, doneerde de Zuid-Afrikaanse eigenaar de Convair 340 vanwege de historische waarde van het toestel aan het Aviodrome. Het themapark investeerde €350.000 om het toestel te laten opknappen, reserveonderdelen te kopen en de lange reis naar Nederland voor te bereiden. Het vliegtuig was recent overgespoten in de authentieke kleuren van Martin’s Air Charter (MAC), het latere Martinair.

Dinsdag steeg de Convair 340 ZS-BRV rond half 5 op van vliegveld Wonderboom voor een testvlucht. Op donderdag 12 juli zou het vliegtuig naar Nederland vertrekken. Omdat het toestel slechts geschikt is voor korte en middellange afstanden zou het onderweg tussenlandingen maken in onder meer Zambia, Oeganda, Soedan, Egypte, Kroatië en Oostenrijk. Na deze epische reis zou de Convair op 23 juli feestelijk worden binnengehaald op het terrein van de Aviodrome in Lelystad. Daarna zouden bezoekers van het Aviodrome het toestel kunnen bezichtigen en zou het bij speciale gelegenheden nog af en toe het luchtruim kiezen.

Het Aviodrome was blij met de acquisitie van de Convair 340, omdat dit toestel symbool staat voor de opkomst van het massatoerisme na de Tweede Wereldoorlog. Er ontstond toen behoefte aan toestellen die meer passagiers over grotere afstanden en met meer comfort konden vervoeren. In een reactie heeft het Aviodrome laten weten “ontzettend geschrokken” te zijn van het ongeluk. Serena van Kammen, algemeen directeur van het themapark, vertrekt woensdag naar Pretoria om de medewerkers van het Aviodrome bij te staan met alles wat er praktisch geregeld moet worden.

Dagblad De Telegraaf (11 juli) heeft de inmiddels 87-jarige luchtvaartpionier Martin Schröder, die MAC (het latere Martinair, de tweede Nederlandse luchtrederij) in 1958 oprichtte, om een reactie gevraagd. Schröders naam is nauw verbonden met de opkomst van betaalbare chartervluchten, waardoor een vliegreis naar Spanje opeens ook voor “Jan Modaal” binnen handbereik kwam. Volgens Schröder lijkt het erop dat het toestel niet meer te redden valt. Schröder heeft tijdens zijn lange loopbaan met meerdere vliegrampen te maken gekregen, waarvan de bekendste in het Portugese Faro in 1992. “Het is iedere keer weer een verschrikking”, aldus Schröder.