Welke landen zijn de stijgers en de dalers op de jaarlijkse geluksindex? En wat doet migratie met ons welbevinden?

Op 14 maart is het World Happiness Report 2018 verschenen. Het World Happiness Report geeft een beeld van het welbevinden van de inwoners per land. Het rapport is een initiatief van de Verenigde Naties en verschijnt sinds 2012 op jaarlijkse basis.

Voor het World Happiness Report 2018 zijn 156 landen onderzocht. De Top 10 van gelukkigste landen ter wereld is al jaren min of meer ongewijzigd. Dit jaar staat Finland op de eerste plaats. De scores van de verschillende landen in de Top 10 liggen echter zo dicht bij elkaar, dat het voor de hand ligt dat ze af en toe van plaats wisselen. Finland, Noorwegen, Denemarken, Ijsland en Zweden vormen samen de Top 5. Nederland staat, net als vorig jaar, op de zesde plaats. Hoewel Nederland dus nog steeds tot de tien gelukkigste landen ter wereld behoort, blijkt uit een andere tabel dat het geluksgevoel in Nederland wel een fractie is gedaald. België staat op de zestiende plaats en ook daar is men een klein beetje ongelukkiger geworden. Zuid-Afrika is gezakt van de 101^e naar de 104^e plaats en staat nu tussen de Palestijnse Gebieden (103) en Iran (105). De landen met de ongelukkigste inwoners zijn Zuid-Soedan (154), de Centraal-Afrikaanse Republiek (155) en Burundi (156). De grootste stijger is Togo (17 plaatsen), de grootste daler Venezuela (20 plaatsen).

Elk jaar belichten de onderzoekers van het World Happiness Report ook een speciaal thema. Dit jaar is dat de geluksbeleving van migranten. Deze is voor 117 landen onderzocht. De onderzoekers maken een onderscheid tussen migratie binnen een land (hoofdzakelijk van het platteland naar de stad) en migratie tussen landen.

Zuid-Afrika wordt specifiek genoemd in verband met migratie van het platteland naar de stad. De trek naar de stad, zo blijkt het, leidt inderdaad tot een aanzienlijke verbetering in de inkomenssituatie van migranten. Maar tegelijk valt er ook een daling in het welbevinden te constateren. Mogelijk is dit te wijten aan verkeerde verwachtingen en een veranderd perspectief nadat de migranten zich in de stedelijke gebieden gevestigd hebben.

Hoewel migratie binnen een land vaker voorkomt en een grotere maatschappelijke impact heeft, vooral in ontwikkelingslanden, springt migratie tussen landen natuurlijk meer in het oog. De afgelopen 25 jaar is het aantal migranten tussen landen met ruim 90 miljoen toegenomen, van 153 miljoen in 1990 tot 244 miljoen in 2015. Ca. 10% (25 miljoen) van de migrantenpopulatie wereldwijd bestaat uit vluchtelingen.

Uit het onderzoek blijkt dat het resultaat van migratie over het algemeen positief is. De belangrijkste bevinding is dat de score op de geluksindex onder nieuwkomers bijna gelijk is aan die van de oorspronkelijke bewoners van het land. De Top 10 van gelukkigste landen in het algemeen komt grotendeels overeen met die van de geluksbeleving onder migranten. Ook hier prijkt Finland bijvoorbeeld bovenaan. Opgemerkt moet worden dat de geluksbeleving van migranten in Nederland achterblijft bij die van mensen die in Nederland geboren zijn: staat Nederland in de algemene index op de 6^e plaats, in de geluksindex voor migranten komt het land niet hoger dan plaats 17 – een verschil van 11.

Dat migratie over het algemeen een positief effect heeft, komt doordat migranten er in de meeste gevallen economisch op vooruit gaan. Voor vluchtelingen komt daar nog eens bij, dat ze ontsnappen aan een situatie van geweld en onderdrukking. Toch laat de migratie ook een schaduw na en dat verklaart waarom het geluk van migranten enigszins getemperd wordt. (De onderzoekers verbinden ook hier een cijfer aan: met 10 tot 25 procent.) Dat heeft er aan de ene kant mee te maken dat ze nog beïnvloed worden door de herinnering aan de ellende in hun land van herkomst, het gemis van hun familie en zorgen om de toestand daar. Aan de andere kant wordt hun geluksbeleving ook beïnvloed door de mate van aanvaarding en verwelkoming door de oorspronkelijke bewoners van het land van vestiging.

Als migranten in een nieuw land aankomen, zullen ze zich in eerste instantie waarschijnlijker gelukkiger voelen dan in het land dat ze achter zich gelaten hebben. Hun geluksbeleving stijgt dan naar min of meer (minus die 10 tot 25 procent) het niveau van de inwoners van het land van vestiging. Helaas zet deze positieve ontwikkeling niet door bij hun kinderen. Voor de nieuwkomers was het land van herkomst nog het referentiekader. De tweede generatie is echter in het land van vestiging geboren en wanneer zij om zich heen kijken, zullen ze misschien constateren dat ze minder welvarend zijn en minder geaccepteerd dan leeftijdsgenoten met ouders uit het land zelf. De mate van geluk blijft dus ook bij deze tweede generatie over het algemeen nog enigszins achter.

Het rapport kijkt ook naar het effect van migratie op de geluksbeleving van mensen die in het land van herkomst zijn achtergebleven en op dat van de mensen die reeds in het land van vestiging wonen.

Om familie in het buitenland te hebben, heeft op de achterblijvers over het algemeen een positief effect. Natuurlijk missen ze hen en maken ze zich zorgen over hen. Ze missen ook de praktische steun van familieleden dichtbij. Maar migranten sturen dikwijls geld “naar huis” (in 2015 wereldwijd zo’n 500 miljard dollar). In het rapport wordt het positieve effect van migratie voor de achterblijvers specifiek uitgewerkt voor migratie van Zimbabwe naar Zuid-Afrika. Daar is de verbetering voor de achterblijvers maar liefst 65 procent.

Een heikel punt is uiteraard het effect van migratie op de geluksbeleving van de oorspronkelijke bewoners van een land. Factoren die daarbij een rol spelen, zijn het aantal migranten, de snelheid van de veranderingen, de gevolgen voor de arbeidsmarkt en de attitudes van zowel de gevestigde bevolking en de migranten. Integratie lijkt een belangrijk middel om positieve gevoelens aan beide kanten te verbeteren.

• Klik hier om naar het rapport te gaan.