Nederland se koalisieregering, wat in Julie 2024 gevorm is, het ineengestort ná ’n dramatiese uittrede deur Geert Wilders se verregse Party vir Vryheid (PVV).
Wow!! Geweldig #GeertWilders!! 🤩Eerst nog een flinke tijd demissionair om lopende zaken door te drukken en dan op naar 50+ zetels voor de #PVV. En dan wel zelf premier worden. #NSC en #BBB terug naar 0. En ook #VVD zit met de gebakken peren! 👋 Let maar op!!! pic.twitter.com/DCJNjHkbc3
— Jaat Gansewinkel (@RedOnsNederland) June 3, 2025
Die ineenstorting, wat deur onenigheid oor immigrasiebeleid veroorsaak is, bring politieke onsekerheid in een van die Eurosone se grootste ekonomieë en trek parallelle met die spanning in Suid-Afrika se Regering van Nasionale Eenheid (RNE), waar ideologiese verskille en beleidsmeningsverskille ook dié koalisie se stabiliteit bedreig.
Die Nederlandse koalisie, bestaande uit die PVV, Volksparty vir Vryheid en Demokrasie (VVD), Nuwe Sosiale Kontrak (NSC), en Boere-Burger Beweging (BBB), was van die begin af broos.
Die PVV, wat ná die 2023-verkiesing as die grootste party na vore gekom het met 37 setels, het ’n radikale teenimmigrasieagenda na die kabinet gebring. Wilders se 10-punt-immigrasieplan, wat die sluiting van grense vir asielsoekers, deportasie van Siriese vlugtelinge, en die gebruik van die weermag om grense te bewaak insluit, het egter hewige weerstand by sy gematigde vennote ontlok.
NETHERLANDS: The Dutch government has collapsed over unchecked Islamic immigration. Can The Hague save the country or is it too late? https://t.co/kNNwjnQpsE pic.twitter.com/eJaltSTA4v
— @amuse (@amuse) June 3, 2025
Volgens ’n berig deur NBC News (3 Junie 2025) het Wilders op X aangekondig: “Geen handtekening vir ons asielplanne. PVV verlaat die koalisie.” Hy het premier Dick Schoof in kennis gestel dat alle PVV-ministers uit die kabinet sal tree, wat die regering sonder ’n parlementêre meerderheid laat.
“Ons het geen keuse gehad nie. Ek het die kieser die strengste asielbeleid ooit belowe, maar dit is nie aan julle toegestaan nie,” het Wilders verder op X geskryf.
Die VVD-leier, Dilan Yeşilgöz, het die besluit as “onverantwoordelik” gekritiseer, en gesê dit laat Nederland “soos ’n gek lyk” te midde van internasionale uitdagings, insluitend ’n komende Navo-beraad. BBB se leier, Caroline van der Plas, het ook haar teleurstelling uitgespreek, maar erken dat Wilders se ultimatum weinig ruimte vir kompromie gelaat het.
Opnieuw plaatst Wilders zijn eigen belang boven het belang van ons land. Door weg te lopen. In een tijd van ongekende onzekerheid. Een oorlog om de hoek, een potentiële economische crisis die op ons afkomt en mensen die wakker liggen van de rekeningen. Nederland heeft een…
— Dilan Yesilgöz - Zegerius (@DilanYesilgoz) June 3, 2025
Die ineenstorting sal waarskynlik tot nuwe verkiesings binne maande lei, en peilings dui daarop dat die PVV se gewildheid sedert sy toetrede tot die regering tot ongeveer 20% gedaal het. Hierdie gebeure beklemtoon die uitdagings van die insluiting van verregse partye in hoofstroomkoalisies, veral wanneer hul beleide internasionale verpligtinge, soos die EU se asielreëls, uitdaag.
Die Nederlandse krisis weerspieël spanning in Suid-Afrika se RNE, wat in Junie 2024 gestig is ná die ANC se verlies van ’n absolute meerderheid in die Mei 2024-verkiesing. Die RNE, wat die ANC, DA, IFP, VF Plus en kleiner groepe insluit, word ook deur ideologiese botsings en beleidsmeningsverskille geteister.
Net soos die PVV se radikale immigrasieplan in Nederland, het die ANC se linksgeoriënteerde beleid, insluitend ’n voorgestelde BTW-verhoging van 0,5% om ’n begrotingsgaping van R13,5 miljard te vul, spanning met die vryemarkgesinde DA en meer regsgesinde VF Plus veroorsaak.
Die DA het ook al gedreig om uit die RNE te tree as die ANC eensydige besluite neem. Die omstrede Bela-wet, wat moedertaalonderwys kan bedreig, het verdere wrywing geskep, veral onder Afrikaanssprekende gemeenskappe en die DA, wat voel dat konsultasie ondermyn word. Net soos Wilders se ultimatum in Nederland, toon die DA se dreigemente hoe ’n enkele party se ontevredenheid ’n koalisie kan destabiliseer.
Beide Nederland en Suid-Afrika se koalisies illustreer die broosheid van alliansies tussen partye met uiteenlopende ideologiese grondslae. In Nederland was immigrasie die breekpunt, terwyl begrotingskwessies, onderwysbeleid en buitelandse verhoudings die kern in Suid-Afrika vorm.
Publieke skeptisisme is nog ’n gemene deler: In Nederland word die PVV se deelname deur sommige as ’n bedreiging vir demokratiese waardes gesien, terwyl in Suid-Afrika die ANC se geskiedenis van korrupsie en die DA se samewerking met die ANC kritiek uit sommige oorde uitlok.
Die Nederlandse ineenstorting dien as ’n waarskuwing vir Suid-Afrika. Wilders se onbuigsaamheid en uittrede wys hoe vinnig ’n koalisie kan verbrokkel wanneer vertroue en kompromie ontbreek. In Suid-Afrika moet die ANC moontlik meer inklusief optree om vennote soos die DA te behou, terwyl die DA sy dreigemente moet balanseer om stabiliteit te handhaaf. Beide lande toon dat koalisies afhanklik is van wedersydse respek en die vermoë om konkrete resultate te lewer.
Terwyl Nederland se politieke stelsel gewoond is aan koalisies, is die PVV se radikale aard ’n uitsondering. Suid-Afrika se RNE, daarenteen, is ’n nuwe eksperiment in ’n land wat histories deur die ANC oorheers is. Suid-Afrika se uitdagings, naamlik hoë werkloosheid, armoede en infrastruktuurkrisisse, is ook meer dringend as Nederland se betreklik stabiele ekonomiese omgewing. ’n Ineenstorting van die RNE sou ernstiger sosio-ekonomiese gevolge hê as Nederland se politieke onsekerheid.
Nederland staan nou voor nuwe verkiesings, met die moontlikheid dat linkse partye soos die Arbeiders-Groen-kombinasie voordeel kan trek uit die PVV se mislukking. In Suid-Afrika hang die RNE se voortbestaan af van die vermoë om ekonomiese krisisse aan te pak en interne konflik te bestuur. Beide gevalle onderstreep die belangrikheid van kompromie en kommunikasie in koalisiepolitiek. Vir Suid-Afrika bied Nederland se ineenstorting ’n kans om proaktief te werk aan eenheid en resultate om ’n soortgelyke lot te vermy.
