Die raad van die Universiteit Stellenbosch (US) se ondersoek na bewerings van nepotisme teen die rektor, Wim de Villiers, met bevindings en aanbevelings, moet nog vandeesmaand afgehandel word.

Die ondersoek sal gelei word deur oudregter Carole Lewis wat as voorsitter van die komitee optree. Sy sal bygestaan word deur twee US-raadslede, Helena Conradie en Ziyanda Stuurman.  

Lewis is ’n voormalige dekaan van Wits se Fakulteit Regsgeleerdheid en regter van die Johannesburgse Hooggeregshof. Sy het in 2019 ná byna 17 jaar as regter in die Appèlhof afgetree.

Die US sê in ’n verklaring die komitee se verslag moet laatstens die einde van die maand aan die raad se voorsitter voorgelê word, tensy die voorsitter op ’n later datum met hulle ooreenkom.

Aan die einde van hulle ondersoek moet die komitee ’n volledige skriftelike verslag en ’n opsomming daarvan saamstel.  

Die raad sal bepaal of die komitee se verslag gepubliseer moet word.

Die komitee sal middel-Mei met hulle werk begin en moet die verslag as ’n saak van dringendheid afhandel.

“Sodra die raad dit ontvang het, sal hulle die aanbevelings evalueer en die mosie oorweeg wat deur dr Leon Schreiber ingedien is," sê Nicky Newton-King, voorsitter van die US-raad.

Schreiber het op 17 April 2023 ’n wantrouemosie teen De Villiers ingedien ingevolge klousule 42(3) van die Institusionele Statuut van die US op grond van ernstige wangedrag wat voortspruit uit bewerings van nepotisme soos omskryf in die nepotismebeleid.

’n Afskrif van die komitee se volledige opdrag kan hier gelees word: https://www.sun.ac.za/english/Documents/2023/Terms-of-Reference-of-Committee.pdf.  

Intussen het daar by die universiteit ’n splinternuwe storm losgebars rondom die rektor se beweerde nepotisme. ’n Groep lede van die konvokasie wat die rektor simpatiekgesind is, eis nou die bedanking van die konvokasiebestuur omdat hulle aangedring het op De Villiers se bedanking.

Die groep van sowat 250 het ’n versoek aan die konvokasie se bestuur gerig en eis ’n spesiale vergadering van die konvokasie sodat hulle ’n mosie van wantroue in die konvokasie se uitvoerende komitee kan instel. Volgens dié groep het die konvokasie se bestuur “ondemokraties” opgetree toe hulle verlede maand die rektor se bedanking geëis het.

Die US het op navraag gesê die universiteit het kennis geneem van die versoek aan die konvokasie se bestuur om ’n spesiale vergadering van die konvokasie te hou. Die US sê hulle sal die nodige logistieke ondersteuning bied vir so ’n spesiale vergadering waar die saak deeglik bespreek kan word indien nodig.

Die president van die konvokasie, Jan Heunis, het op navraag aan Voertaal gesê dit lyk met die eerste oogopslag asof baie van diegene wat nou van hom en sy bestuur ontslae wil raak, akademiese personeel in diens van die US is wat die rektor probeer beskerm ten koste van die konvokasie se demokraties verkose ampsdraers wat geen finansiële en loopbaanbelange by die US en die rektor het nie.

Heunis sê hy dink dit is daarop gemik om die rektor te beskerm, die bestuur beheer oor die konvokasie te gee en die stemme van diegene wat nie altyd vir lief neem met wat aan die US gebeur nie, stil te maak.

Die enigste lid van die konvokasie se bestuur wie se kop nie deur die groep geëis word nie, is dié van Rudie Buys, wat volgens hom nie ten gunste van die wantrouemosie teen die rektor was nie.

Heunis sê egter Buys het wel vir die besluit gestem wat aanleiding gegee het tot die wantrouemosie en sê hy weet nie hoekom Buys ook deel is van die mosie nie.

“Ek word waarskynlik uitgesonder omdat ek al lankal ’n doring in die vlees van die US-establishment is. Daarop is ek trots. Ek tree altyd volgens my insigte in die beste belang van die US op,” het Heunis gesê.

Heunis sê hy het geen twyfel nie dat die UK se besluit dat die rektor moet bedank, volledig strook met die konvokasie se plig om die welsyn van die US te bevorder onder meer deur die raad te adviseer. “Die UK-mosie het presies dit gedoen deur die raad te versoek om in ooreenstemming met die eise van etiek, goeie beheerbestuur en die beste belange van die US, gepaste stappe te doen indien die rektor nie uit eie beweging bedank nie.”

Die konvokasie is volgens Heunis die enigste US-struktuur wat die US-bestuur van tyd tot tyd tot verantwoording roep. “Dit het byvoorbeeld tot gevolg gehad dat selfs ek, in my hoedanigheid as president van die konvokasie, nie toegelaat is om sonder die rektor en raadsvoorsitter se toestemming met behulp van die US se databasis met lede van die konvokasie te kommunikeer nie. Bid jou aan, sensuur by ’n wêreldklas akademiese instelling!” het Heunis gesê.