Alle volwassenen in Nederland worden voortaan automatisch geregistreerd als orgaandonor, tenzij ze expliciet hebben aangegeven dat niet te willen. Dat is de essentie van een wetsvoorstel dat op dinsdag 13 februari door de Eerste Kamer is aangenomen.

Het was opnieuw een nipte overwinning voor het wetsvoorstel van D66-Kamerlid Pia Dijkstra. Anderhalf jaar geleden in de Tweede Kamer (parlement) ging het er ook al spannend aan toe. Toen haalde het voorstel het alleen doordat een van de parlementariërs te laat kwam voor de stemming. In de Eerste Kamer (senaat) stemden dinsdag 38 leden vóór en 36 tégen. Dat de uitkomst zo moeilijk te voorspellen was, komt doordat politici bij zulke ethische kwesties niet volgens de partijlijn hoeven te stemmen, maar echt hun geweten mogen volgen.

De nieuwe wet moet ervoor zorgen dat meer mensen hun organen (bijvoorbeeld hart, nieren, longen of oogweefsel) afstaan voor donatie. Jaarlijks overlijden er in Nederland zo’n 150 mensen die wachten op een donor. Ook vloeien er elk jaar honderden mensen van de wachtlijsten af omdat een donoroperatie voor hen geen zin meer heeft. En dat terwijl op dit moment zo’n 60 procent van de Nederlanders eenvoudig nog niet heeft aangegeven of ze na hun overlijden donor willen worden of niet. Wanneer die vraag ná hun dood aan de nabestaanden wordt voorgelegd, schrikken zij er in tweederde van de gevallen voor terug. Met de nieuwe wet komt er automatisch “geen bezwaar” achter je naam te staan. Zo hoopt Dijkstra iets te doen aan de lange wachtlijsten. Of de maatregel inderdaad het gewenste effect zal hebben, staat nog niet vast.

Volgens tegenstanders gaat het te ver dat mensen donor kunnen zijn zonder dat ze daar uitdrukkelijk toestemming voor hebben gegeven. De overheid zou een te grote inbreuk maken op de keuzevrijheid van de burger en de onaantastbaarheid van het lichaam. Hoe moet het bijvoorbeeld met anderstaligen en laaggeletterden? Als de overheid deze groepen niet weet te bereiken en zij dus geen actieve keuze maken, vallen ze automatisch onder de noemer “geen bezwaar”. Maar willen ze dat wel?

In de Eerste Kamer is de afgelopen weken veel gediscussieerd over de rol van de nabestaanden. Dijkstra heeft moeten beloven dat de nabestaanden nog steeds het laatste woord hebben. Hoe hun rol precies geregeld moet worden, wordt nog nader uitgewerkt.

Overigens is de kans dat een geregistreerde donor echt een orgaan kan afstaan, maar klein. Dat lukt gewoonlijk alleen als gezonde mensen plotseling overlijden, bijvoorbeeld na een ongeluk of een hersenbloeding, en dan ook nog in een ziekenhuis. Daar komt nog bij dat de gezondheidszorg in Nederland inmiddels op zo’n hoog peil staat, dat steeds meer patiënten voor de poorten van de dood weggesleept worden. Dat is goed nieuws, natuurlijk. Alleen draagt het niet bij tot het verkorten van de wachtlijsten voor donortransplantatie.

Uit recent onderzoek is gebleken dat er ook onder de Nederlandse bevolking grote verdeeldheid heerst over de nieuwe wet: 51 procent is vóór, 43 procent tégen. Het lijkt er echter op dat het besluit van de politici wel overeenstemt met de wensen van een kleine meerderheid van het volk.

• Klik hier om naar het Nederlandse donorregister te gaan.