Acht jaar geleden werd de toen 16-jarige Delftse scholier Boyan Slat zich tijdens een duikvakantie in de Middellandse Zee voor het eerst bewust van het vele plastic dat in zee ronddreef. Zes jaar geleden bedacht hij voor zijn profielwerkstuk een installatie die de zogenaamde “plasticsoep” uit het zeewater zou kunnen vissen. En dit weekend ging zijn eerste plasticvanger vanuit de haven van San Francisco, onder de Golden Gate-brug door, op weg naar de Great Pacific Garbage Patch.
Boyan Slat (links) (Foto: YouTube)
Met de term “plasticsoep” wordt zowel verwezen naar hoge concentraties plasticafval – vaak afgebroken tot minuscule deeltjes – in het zeewater, als naar bepaalde gebieden waar door het convergeren van zeestromingen grote hoeveelheden plastic afval verzameld zijn. De bekendste concentratie bevindt zich in de noordelijke Pacific. Daar dobbert zo’n 80 miljoen kilo plastic rond, met een oppervlakte drie keer zo groot als Frankrijk. In totaal zijn er wereldwijd zeker vijf van dit soort gyres of door zeestromingen bij elkaar gebrachte cirkels van plastic afval. Al dat plastic in het zeewater is schadelijk voor vissen, schildpadden, zeezoogdieren en zeevogels, en via de voedselketen, uiteindelijk ook voor de mens.
Dit weekend is de eerste “plasticvanger” van Boyan Slats Ocean Cleanup-project op weg gegaan naar die drijvende vuilnisbelt in de noordelijke Pacific. System 001, zoals het ding officieel heet, is een 600 meter lange buis die in de vorm van een gigantische Pac-Man over het zeeoppervlak drijft en het plastic bij elkaar veegt. Onder de buis hangt een 3 meter lang scherm, dat ervoor zorgt dat het plastic niet kan ontsnappen, terwijl vissen en andere zeedieren er wel onderdoor kunnen. Het is de bedoeling dat er eens in de zoveel maanden een boot langskomt om al het verzamelde plasticafval op te zuigen. Dat wordt dan aan land gebracht en zo veel mogelijk gerecycled.
System 001 drijft dus los rond, voortbewogen door de stroming, en is niet verbonden met de zeebodem. Het gevaarte is voorzien van stabilisatoren, camera's, verlichting, reflectoren en akoestische boeien om zeedieren af te schrikken. Zijn positie wordt gevolgd via gps en er komen regelmatig drones voorbij om te kijken of alles nog goed gaat.
De reis van System 001 is een experiment. De vraag is hoe het gevaarte zich onder barre weersomstandigheden houdt, en ook of de golfslag er niet voor zorgt dat een deel van het verzamelde plastic weer kan ontsnappen. Als de proefneming slaagt, wil Slat uiteindelijk een vloot van zestig van dit soort drijvers bouwen.
De jonge Boyan Slat, nu 24 jaar, heeft de afgelopen jaren een soort cultstatus gekregen. Met zijn bedrijf, The Ocean Clean-Up, is hij erin geslaagd heel wat geld op te halen om zijn idee te verwezenlijken. Slat verwacht dat hij, als zijn plan slaagt, in vijf jaar tijd de helft van de Great Pacific Garbage Bag kan opruimen.
Er is echter ook kritiek. Zo zou het project alleen geschikt zijn voor hoge concentraties plastic afval, terwijl het grootste deel van het plastic afval haast onwaarneembaar is en veel meer verspreid voorkomt. Zelfs als Slats plan slaagt, zou hij dus slechts een deel van het probleem kunnen aanpakken. Er zijn vragen over de effecten van de plasticvangers op het dieren- en plantenleven in de oceaan, en twijfels of het type plastic dat zo uit zee gevist wordt, nog wel geschikt is om te recyclen. Ten slotte bestaat de vrees dat door deze tot de verbeelding sprekende constructie de aandacht voor de herkomst van al dat plasticafval zal verslappen en men niet langer de urgentie zal voelen om het probleem bij de oorsprong aan te pakken.
Maar voorlopig zijn alle ogen gevestigd op System 001, en is het hopen op een behouden vaart.
Buro: IG