President Cyril Ramaphosa het Dinsdag die eerste deel van ’n driedelige verslag oor staatskaping in ontvangs geneem, byna vier jaar nadat die Geregtelike Kommissie van Ondersoek na Bewerings van Staatskaping aangestel is.
Ramaphosa het die land verseker dat die regering die oppergesag van die reg sal handhaaf en dat daar opgetree sal word teen diegene wat geraak word in die aanbevelings wat in die Zondo-kommissie se verslag vervat mag word.
“Ons sal hierdie pad saam stap en ons sal seëvier. Hierdie verslag stel ons in staat om ons tempo te verhoog in die hantering van staatskaping. As ons saamwerk, sal ons die land van korrupsie bevry,” het die President gesê toe hy die verslag in ontvangs geneem het.
Hy sê staatskaping het mense se vertroue in die regering, die demokratiese proses en die owerhede beskadig. “Die mense van Suid-Afrika kyk na hierdie kommissie om die waarheid te ontbloot om diegene wat verantwoordelik is te identifiseer en maatreëls aan te beveel om te verhoed dat staatskaping ooit weer plaasvind.”
Hy het die versekering gegee dat die regering die werk van die kommissie ernstig opneem en volgens sy aanbevelings sal optree.
Die langverwagte verslag is by die Uniegebou in Pretoria deur waarnemende hoofregter Raymond Zondo ’n uur en ’n half na die geskeduleerde tyd aan Ramaphosa oorhandig.
Die inhoud van die verslag is direk nadat dit aan Ramaphosa oorhandig is, ook op die regering se webwerf vir die publiek se insae beskikbaar gestel. Ramaphosa sê hy sal elke deel van die verslag onmiddellik aan die publiek bekend maak nadat hy dit ontvang het.
Die eerste deel van die verslag bestaan uit drie dele en handel oor die Suid-Afrikaanse Lugdiens (SAL) en geassosieerde maatskappye; deel twee handel oor New Age, die nou ontbinde koerant wat deur die Gupta-familie op die been gebring is; en deel drie handel oor die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID).
Die kommissie se finale verslag sal in drie dele aan die President voorgelê word. Die tweede deel sal na verwagting aan die einde van Januarie 2022 oorhandig word, en die laaste deel aan die einde van Februarie 2022.
Dinsdag se oorhandiging het gevolg nadat die Hooggeregshof in Johannesburg ’n dringende aansoek deur die organisasie Democracy in Action (DIA) van die rol geskrap het wat wou verhoed dat die verslag aan Ramaphosa oorhandig word. Die DIA het aangevoer dat Ramaphosa nie geskik is om die verslag te ontvang nie, omdat sekere getuies voor die kommissie hom by ongerymdhede betrek het. Die DIA wou hê dat die adjunkpresident, David Mabuza, eerder die verslag moet ontvang.
Dié week se oorhandiging van die eerste deel van die verslag volg nadat Zondo verskeie kere by die hof vir uitstel gevra het om die kommissie se werk af te handel.
WATCH: President @CyrilRamaphosa receives the first part of the report of the Judicial Commission of Inquiry into Allegations of State Capture from the Commission’s Chairperson, Acting Chief Justice Raymond Zondo pic.twitter.com/MljJ4dnu1E
— Presidency | South Africa 🇿🇦 (@PresidencyZA) January 4, 2022
Zondo het gesê dit is ’n “spesiale dag”. “Dit was ’n uitmergelende vier jaar van die kommissie. Oor ’n paar dae, 9 Januarie, sal ons vier jaar voltooi het sedert die kommissie gestig is, en drie jaar daarvan was om mondelinge getuienis aan te hoor.”
Ramaphosa sê die regering sal geen kommentaar oor die verslag lewer voordat al drie dele ontvang is nie.
Hy sê die regering sal meganismes instel om die bevindinge en aanbevelings “deeglik” te verwerk. Dit sal verbintenisse met regeringsliggame en belanghebbendes insluit.
Ramaphosa sê die bevindings in die verslag behoort aan die mense van Suid-Afrika. “Die mense het geveg vir hierdie kommissie en hulle het die grootste belang in die uitkomste daarvan.”
Die President het sy dank uitgespreek vir die rol van fluitjieblasers om wangedrag en korrupsie oop te vlek. Hy sê hulle het dit dikwels met groot risiko vir hulself gedoen en baie het hulle werk as gevolg daarvan verloor. Ramaphosa het ook die media bedank dat hulle baie van die korrupsie wat in die kommissie aan die lig gebring is, blootgelê het.
Ramaphosa sê die land se mense het groot vasbeslotenheid getoon om korrupsie die hoof te bied. “Dit was die mense van hierdie land wat teen growwe magsmisbruik opgestaan het. Ons het ’n sterk verantwoordelikheid om te wys dat die aanbevelings [wat deur die kommissie gemaak is] groter deursigtigheid en etiese gedrag moontlik maak.”
Die Pretoriase Hooggeregshof het vroeër die kommissie se termyn tot 28 Februarie verleng. Die hof het Ramaphosa beveel om die verslag teen 20 Junie by die parlement in te dien en ’n aanduiding in te sluit van hoe om die kommissie se aanbevelings te implementeer.
Oor die afgelope paar jaar het die ondersoek na staatskaping getuienis aangehoor van honderde getuies wat hulle uitgespreek het oor beweerde korrupsie in die regering en in staatsondernemings tydens oudpresident Jacob Zuma se ampstermyn.