De wereldreis van Darwin op de Beagle in de jaren 1831 tot 1836 heeft ons wereldbeeld radicaal veranderd. Zijn observaties en ontdekkingen brachten hem op het idee van de evolutietheorie: hoe planten en dieren overleven en zich aanpassen aan de omstandigheden.

Maar de reis van de Beagle heeft niet alleen dat gebracht. Onderweg namen de bemanningsleden drie schildpadden mee van de Galápagoseilanden. Ze vingen er veel meer, maar dit drietal bleef het lot om in de soep te belanden bespaard. Ze kwamen in Groot-Brittannië terecht.

Leren lang leven

Dat is de opening van David van Bodegoms boek Het geheim van de schildpad: Wat dieren ons leren over lang leven. Hij neemt ons mee naar de biologie en zoekt verklaringen waarom sommige diersoorten zoveel ouder worden dan mensen. Hij kijkt mee naar de strategie die deze dieren hanteren om zulke hoge leeftijden te halen.

De oudste mens is 122 jaar geworden. De Franse Jeanne Calment wist deze leeftijd te halen. Sinds haar overlijden in 1997 is nog geen andere mens er overheen gekomen. De oudste schildpad van wie we weten hoe oud die is geworden, heeft meer dan het dubbele gehaald.

Dat was de Indiase schildpad Ad’Waita, die 255 jaar oud is geworden. De schildpad die Darwin gekend had, Harry, die eigenlijk Harriet bleek te zijn, werd 175 jaar. Zij stierf in de botanische tuin van Brisbane. Haar reisgenoot Tom, die eveneens een vrouwtje bleek te zijn, is nog in opgezette staat te bewonderen in het Queensland Museum.

Stage in het Afrikaanse Ghana

David van Bodegom is verouderingswetenschapper. Hij kijkt met belangstelling om zich heen en probeert te ontdekken waardoor je oud kan worden. Dat begon al tijdens zijn studie, waarbij hij zich tijdens een stage in het Afrikaanse Ghana verwonderde over het feit dat sommige mensen daar zo ontzettend oud werden.

Hij ontdekte dat de belangrijkste oorzaken in de leefgewoontes van deze mensen zit. Ze bewegen meer, staan dichter bij de natuur en hebben een bijzonder gebalanceerd dieet. De moderne westerse mens die hamburgers en chips gewend is, noemt het karig. Maar de noten en bessen geven deze mensen in Afrika hun respectabele en vooral gezonde ouderdom mee.

Dieren én planten

In Het geheim van de schildpad kijkt de Leidse arts David van Bodegom mee naar het dierenrijk en soms ook het plantenrijk. Wat maakt sommige diersoorten ouder dan andere? Om maar met de deur in huis te vallen: hij leert ons niet hoe wij de hoge leeftijd van een schildpad, walvis of noordkromp kunnen halen.

Om met de laatste te beginnen: de noordkromp is een schelpdier dat ook in de Noordzee voorkomt. In 2006 is bij IJsland een exemplaar opgevist dat 507 jaar oud bleek te zijn. Aan de hand van de schelp kon een half millennium aan geschiedenis worden achterhaald.

Zo konden ze precies de kleine ijstijd terugvinden en het jaar 1815, het jaar zonder zomer door de vulkaanuitbarsting van de Tambora.

Wetenswaardigheden

Allemaal wetenswaardigheden die David van Bodegom zo uit zijn mouw lijkt te schudden. De anekdotes die hij hierbij aanlevert, zijn minstens zo interessant. Wie wist dat de leeftijd van walvissen gemeten wordt aan de hand van oorsmeer?

Walvissen en dolfijnen maken oorsmeer aan net als mensen, maar bij hen stapelt de oorsmeer zich op tot een prop omdat het aan de buitenzijde is afgesloten. Als je deze oorsmeerprop in de lengte doorsnijdt kun je een soort jaarringen tellen. (34)

Misschien niet zo smakelijk om te lezen bij het eten. Als je de anekdote erbij leest van de harpoenpunt uit 1890 die in deze walvis zat, is het verhaal compleet. Heerlijk om te lezen en David van Bodegom weet op elke bladzijde van dit boek wel van dit soort verhalen te vertellen. Een genot om te lezen. Dan neem je de oorsmeer wel voor lief.

Geheim verklappen?

Het geheim van de schildpad zal ik niet verklappen. Lees daarvoor maar dit zeer interessante boek. Want het is een plezier om te lezen en je leert er veel van.

Zo is het helemaal niet erg als je eens een maaltijd mist of een tijdje wat minder vet en suiker eet. Net als dat bewegen goed voor je is. Maar vergeet de marathon, daar slijt de boel veel te hard van.

Kortom, buitengewoon interessant om te lezen, waarbij de gezondheidstips zeer handig en leerzaam zijn. Een boek ter lering én vermaak. David van Bodegom weet deze beide elementen prachtig en overtuigend te combineren in Het geheim van de schildpad.

............

Het geheim van de schildpad: Wat dieren ons leren over lang leven 
David van Bodegom 
Uitgeverij: Atlas Contact, 2019 
ISBN: 9789045038933 
Prijs: € 19,99 (pocket) 
Bestel

............