Op 22 maart is op 107-jarige leeftijd Johan van Hulst overleden. Van Hulst wist tijdens de Tweede Wereldoorlog zo’n 600 joodse kinderen het leven te redden.

Johan van Hulst tijdens het debat over de Mammoetwet in de Eerste Kamer, 5 februari 1963 / Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Harry Pot [CC BY-SA 3.0 nl], via Wikimedia Commons

In 1942 en 1943 werd de Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam gebruikt als verzamelpunt voor joodse mensen. Bijna 12.000 joden zijn vanuit de Hollandsche Schouwburg op transport gesteld naar de doorgangskampen Westerbork en Vught. Daarvandaan werden ze verder gestuurd naar de vernietigingskampen in Polen. Hier zouden zo’n 104.000 Nederlandse joden de dood vinden.

Johan van Hulst was directeur van de Hervormde Kweekschool die tegenover de Hollandsche Schouwburg lag. Met lede ogen zag hij aan hoe dagelijks honderden joden het voormalige theater in werden gedreven. Kinderen onder de twaalf jaar werden van hun ouders gescheiden en in een crèche naast de kweekschool ondergebracht. Samen met Walter Süskind, de beheerder van de schouwburg, theatermedewerker Felix Halverstad en Henriëtte Pimentel, de directrice van de crèche, bedacht Van der Hulst een plan om zo veel mogelijk kinderen te redden.

Ze smokkelden de kinderen vanuit de crèche de kweekschool binnen. Vandaar werden ze per tram en trein naar een onderduikadres in Limburg, Drenthe of Friesland gebracht. Om de Duitsers geen argwaan te geven, vervalsten Van Hulst en zijn bondgenoten de administratie. Als er bijvoorbeeld 32 kinderen werden binnengebracht, zouden zij maar 25 namen op de lijst zetten. Zo wist de verzetsgroep in totaal ongeveer 600 kinderen te redden.

Het gebouw van de Hollandsche Schouwburg is nu een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Holocaust. / Foto: Andreas Praefcke (Eigen werk) [Publiek domein], via Wikimedia Commons

“Iedereen begreep dat als er dertig kinderen werden gebracht, dat we geen dertig kinderen konden redden”, vertelde Van Hulst eind januari nog in een televisiedocumentaire ter gelegenheid van de Nationale Holocaustherdenking. “We moesten hoe dan ook een keuze maken. Een van de meest afgrijselijke dingen was om een keuze te moeten doen.” In de documentaire zei hij ook dat de aanblik van al die kinderen die weggevoerd werden, hem zijn hele leven is bijgebleven.

Na de oorlog werd Van Hulst hoogleraar pedagogiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij was jarenlang (1956-1981) Eerste Kamerlid voor het CHU, een partij die later zou opgaan in het CDA. Van 1961 tot 1968 was hij lid van het Europees Parlement. Hij bleef tot op hoge leeftijd actief en publiceerde talloze boeken en artikelen. Hij was ook een voortreffelijk schaker. Hij wist zelfs remise te spelen tegen de wereldkampioenen Max Euwe en Anatoli Karpov.

Van Hulst kreeg in 1972 de Yad Vashem-onderscheiding voor zijn verdiensten tijdens de oorlog en in januari van dit jaar werd er in Amsterdam nog een brug naar hem vernoemd. De Johan van Hulstbrug is een voetgangersbrug tussen de Hortus Botanicus en de Nieuwe Herengracht en ligt niet ver van de Plantage Middenlaan, waar Van Hulst en zijn helpers honderden kinderen een kans op leven hebben gegeven.

• Kijk hier naar een interview met Johan van Hulst uit januari 2018.