Die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie (SAMRK) het sy skok uitgespreek oor die moord op die fluitjieblaser en aktivis Pamela Mabini (46) verlede week in Gqeberha in die Oos-Kaap.
Mabini is op 7 Maart 2025 voor haar huis in KwaZakhele doodgeskiet, ’n voorval wat wydverspreide verontwaardiging en oproepe tot aksie ontlok het.
On March 7, Pamela Mabini, a community activist and whistleblower was shot and killed outside her home in South Africa’s Eastern Cape province.
Mabini’s killing has once again raised concerns about whistleblowers’ safety in South Africa. https://t.co/86766jWrs4 pic.twitter.com/osZSev70kp
— Human Rights Watch (@hrw) March 12, 2025
Die polisie het Dinsdagaand laat bevestig dat nog ’n man by die Njoli-taxistaanplek in Nelson Mandelabaai doodgeskiet is.
Man shot dead at taxi rank linked to activist’s murder (activist pictured)
A man whom police wanted to question about activist Pamela Mabini’s killing has been shot dead at a Gqeberha taxi rank. pic.twitter.com/k0Iu05sd9X
— Lerato Pillay 🇿🇦💎🇿🇦 (@nyebe_official) March 12, 2025
Dinsdag se skietery helder oordag by ’n taxistaanplek in KwaZakhele kom drie dae ná die moord op die uitgesproke Mabini. Die slagoffer kon glo die polisie in hul ondersoek help. Sy is die tweede aktivis wat in ’n maand in Nelson Mandelabaai doodgeskiet is.
Pamela Mabini was ’n gemeenskapsaktivis en die stigter van die Maro-stigting, ’n nie-winsgewende organisasie wat gefokus het op die ondersteuning van verwaarloosde kinders, mense met gestremdhede en slagoffers van misdaad, veral geslagsgeweld.
Sy was veral bekend vir haar rol as fluitjieblaser in die verhoor van die televangelis Timothy Omotoso, wat aangekla word van verkragting, mensehandel en afpersing.
Mabini het gereeld die hofverrigtinge bygewoon, protesaksies gehou en ondersteuning aan slagoffers en getuies gebied. Haar dood volg na bewering op ’n vorige lewensbedreiging in 2018, toe sy ook deur onbekende aanvallers geteiken is ná dreigboodskappe wat sy ontvang het.
Op die oggend van haar moord is sy in haar wit Chevrolet SS Lumina-bakkie in haar oprit doodgeskiet. Daar was veelvuldige koeëlwonde. Die polisie ondersoek die saak as ’n moord, maar geen verdagtes is nog gearresteer nie, en haar familie het geweier om te spekuleer of die aanval verband hou met haar aktivisme.
Die SAMRK beklemtoon in ’n verklaring hul “diepe ontsteltenis” oor Mabini se moord en plaas dit binne die breër konteks van ’n “stygende neiging en ’n herhalende patroon” van aanvalle op fluitjieblasers, getuies en ander kwesbare groepe in Suid-Afrika.
Media Statement: SAHRC reflects on the killing of a Whistleblower: Pamela Mabini https://t.co/vSYTmO0EXe pic.twitter.com/IjqegHHkuq
— SAHRCommission (@SAHRCommission) March 11, 2025
Terwyl die Kommissie nog besig is om feite in te samel oor die omstandighede van haar dood, het hulle reeds aangedui dat hierdie voorval die swakhede in die land se wetlike en beskermende raamwerke vir sulke individue blootlê.
Die SAMRK se skok en kommer oor Mabini se moord weerspieël ’n dieper krisis in Suid-Afrika se stryd om reg en geregtigheid te beskerm. Haar dood is nie net ’n persoonlike tragedie nie, maar ’n simptoom van ’n breër mislukking om dié wat die waarheid praat, te beveilig. Die Kommissie se werk om feite in te samel en antwoorde te eis, sal waarskynlik in die komende weke sorg dat hulle op hierdie kwessie bly fokus.
Die SAMRK het vroeër, in sake soos dié van fluitjieblaser Thabiso Zulu, suksesvol hofaksie geneem om polisiebeskerming af te dwing, maar die implementering hiervan bly gebrekkig. Hulle argumenteer dat die bestaande Wetsontwerp op Fluitjieblaserbeskerming (Whistleblower Protection Bill) dringend gefinaliseer en in werking gestel moet word.
Die Kommissie het die Suid-Afrikaanse regering aangespoor om konkrete stappe te neem om fluitjieblasers en getuies te beskerm, insluitend die versterking van regulerende liggame soos die Openbare Beskermer en die SAMRK self. Hulle het ook ’n “vinnige en deeglike ondersoek” na Mabini se moord geëis.
In Mabini se geval word die aandag ook gevestig op die kwesbaarheid van vroue-aktiviste wat teen geslagsgeweld veg, ’n kwessie wat president Cyril Ramaphosa en justisieminister Mmamoloko Kubayi ook in hul reaksies op haar dood veroordeel het.
Die SAMRK se bekommernis sluit dus nie net fluitjieblasers in nie, maar ook ander “kwesbare groepe” soos vroue, kinders en minderhede wat gereeld slagoffers van geweld word.
Die SAMRK se betrokkenheid kan moontlik druk plaas op wetgewers om die nodige veranderinge te bespoedig, maar die sukses hiervan sal afhang van politieke wil en die vermoë om beloftes in aksie om te sit.
