Die Suid-Afrikaanse regering se nuwe konsepregulasies om internettoegang vir alle burgers te verbreed, het ’n golf van optimisme sowel as kontroversie ontketen.
Die DA het die beleid, wat verlede Vrydag, deur die minister van kommunikasie en digitale tegnologieë, Solly Malatsi, vrygestel is, verwelkom as ’n deurslaggewende stap om die digitale kloof te oorbrug.
Die nuwe konsepregulasies bied ’n potensiële deurbraak vir Suid-Afrika se digitale transformasie, maar die spanning tussen ekonomiese groei en transformasievereistes bly ’n uitdaging.
Terwyl die DA dit as stappe na inklusiewe groei vier, waarsku kritici dat dit wetlike en politieke risiko's inhou. Die komende konsultasies en parlementêre toesig sal deurslaggewend wees om te bepaal hoe Suid-Afrika die balans tussen tegnologiese vooruitgang en sy grondwetlike verpligtinge vind.
Khusela Diko, voorsitter van die portefeuljekomitee vir kommunikasie, het Malatsi ontbied om dit vandag (Dinsdag) in ’n parlementêre inligtingsessie te verduidelik. Sy het in ’n verklaring op X gewaarsku dat die beleid in stryd kan wees met die Wet op Elektroniese Kommunikasie (ECA).
AN EXCELLENT EXPLAINER: Longish but important thread for those interested
*Starlink, Equity Equivalents, and the South African Policy Labyrinth*
by Stan Itshegetseng
Member, Vuyani Mabaxa Branch (Ward 27, Zone 10) | NEC Member, Progressive Professionals Forum (PPF)
(Writing in… pic.twitter.com/aQSP8j8d8P— Khusela Diko🇿🇦 (@KhuselaS) May 24, 2025
Artikel 9(2)(b) van die ECA vereis dat aansoekers vir ’n kommunikasielisensie minstens 30% eienaarskap deur histories benadeelde groepe moet hê. Diko het op X gesê die beleidsdirektief blyk “ten gunste van SpaceX” te wees en kan die regering aan litigasie blootstel, aangesien slegs die parlement die ECA kan wysig.
Die DA se woordvoerder oor kommunikasie en digitale tegnologieë, Tsholofelo Bodlani, het die regulasies in ’n verklaring as ’n bewys van die party se verbintenis tot ekonomiese groei en maatskaplike opheffing beskryf. “Toegang tot betroubare, bekostigbare internet is ’n sleutelbestanddeel vir ekonomiese groei,” het Bodlani gesê.
Hy verwelkom ook Malatsi se verskyning vandag voor die portefeuljekomitee, waar hy die stappe sal uiteensit wat gedoen word om internettoegang te verbreed en inklusiewe ekonomiese groei te bevorder.
Die onlangse vrystelling van konsepregulasies wat hierdie breëbandtoegang moontlik maak, is volgens Bodlani ’n gewaagde en tydige stap. Dit het die potensiaal om Suid-Afrika se digitale transformasie te versnel deur hoëspoedkonnektiwiteit na onderbediende gemeenskappe uit te brei, klein besighede te ondersteun en nuwe paaie na geleenthede te open, veral in landelike en dorpsgebiede, het Bodlani in ’n afsonderlike verklaring gesê.
Hy sê die DA ondersteun hierdie benadering, wat volgens hulle ’n duidelike verbintenis weerspieël om die digitale kloof te oorbrug terwyl bemagtigingsdoelwitte bevorder word.
Die regulasies wat in die Staatskoerant gepubliseer is, beoog om buitelandse maatskappye soos Elon Musk se Starlink in staat te stel om in Suid-Afrika te opereer deur alternatiewe roetes vir lisensiëring onder die Wet op Elektroniese Kommunikasie (ECA) aan te bied.
Volgens die Onafhanklike Kommunikasie-owerheid van Suid-Afrika (Icasa) se 2022-statistieke het slegs 10% van Suid-Afrikaanse huishoudings toegang tot internet gehad, benewens mobiele toestelle, waar hulle woon. Dit beperk handel, onderwys en gesondheidsdienste, veral in landelike gebiede waar betroubare konnektiwiteit skaars is.
Die konsepregulasies poog om hierdie hindernisse te oorkom deur buitelandse maatskappye soos Starlink, wat laewentelbaansatelliete gebruik om hoëspoedinternet te lewer, aan te moedig om in Suid-Afrika te belê.
Starlink kan ’n omwenteling bring vir afgeleë gemeenskappe, soos landelike skole, klinieke en boerderye, deur internettoegang te bied waar tradisionele infrastruktuur ontbreek. Die beleid stel voor dat maatskappye aan Suid-Afrika se bemagtigingsverpligtinge kan voldoen deur sosio-ekonomiese ontwikkelingsverbintenisse, soos vaardigheidsprogramme of ondernemingsontwikkeling, in plaas van die huidige vereiste van 30% aandele-eienaarskap deur histories benadeelde individue.
Starlink connects those in the most remote areas on and off planet Earth 🛰️🐉 pic.twitter.com/qFxec3mCgB
— Starlink (@Starlink) May 5, 2025
Stan Itshegetseng, ’n lid van die Progressive Professionals Forum, het in ’n X-draad verduidelik dat die Broad-Based Black Economic Empowerment (B-BBEE) Act se Equity Equivalent Programmes (EEP’s)al lank bestaan as ’n manier vir buitelandse maatskappye om aan bemagtigingsvereistes te voldoen sonder om aandele te verkoop.
Voorbeelde sluit in IBM se R700 miljoen-belegging in IKT-opleiding en Amazon se R365 miljoen-program vir swart eienaarskap van tegnologie-ondernemings. Itshegetseng het beklemtoon dat EEP’s nie die ECA se 30% eienaarskap-vereiste, wat ’n afsonderlike wetlike verpligting is, omseil nie. “Die minister kan nie lisensiewetgewing deur beleid verander nie,” het hy gewaarsku.
Die DA het in hul verklaring die belangrikheid van vandag se inligtingsessie uitgelig om die wetlike raamwerk te verduidelik en deursigtigheid te verseker. Bodlani sê die DA ondersteun robuuste parlementêre toesig en waardeer deursigtigheid in hoe belanghebbendes en die publiek betrek word.
Die debat word bemoeilik deur Elon Musk se openbare uitsprake. Musk, wat in Suid-Afrika gebore is, het herhaaldelik beweer dat plaaslike wette Starlink se toegang tot die mark blokkeer omdat hy nie swart is nie. “Ek is in hierdie absurde situasie waar ek in Suid-Afrika gebore is, maar nie ’n lisensie kan kry om te opereer nie, want ek is nie swart nie,” het hy op 20 Mei 2025 gesê.
Regeringsamptenare het hierdie bewering verwerp en sê dat transformasievereistes op alle aansoekers van toepassing is, ongeag ras, en deel is van Suid-Afrika se grondwetlike mandaat vir gelykheid.
Die kwessie het internasionale aandag getrek ná ’n onlangse vergadering tussen presidente Cyril Ramaphosa en Donald Trump op 21 Mei 2025. Hoewel Ramaphosa ontken het dat Starlink bespreek is, het die miljardêr Johann Rupert tydens die gesprekke Starlink genoem en gevra vir tegnologiese ondersteuning om misdaad te bekamp, insluitend internet vir polisiestasies. “Ons benodig Starlink by elke polisiestasie,” het Rupert gesê.
