Die Suid-Afrikaanse Lugmag (SALM) het feitlik ineengestort. Slegs ses militêre vliegtuie is nog operasioneel. Die oorblywende 325 vliegtuie staan glo en verroes weens ernstige finansiële tekorte, wat ’n groot risiko vir nasionale veiligheid inhou.
Die SALM, eens ’n gerespekteerde mag in suidelike Afrika, het die afgelope jare aansienlik agteruitgegaan. Die jongste berigte bevestig ’n kommerwekkende tendens. Volgens onlangse nuus, gerapporteer deur bronne soos News24 en DefenceWeb het die SALM se operasionele kapasiteit nogeens drasties verminder.
Afhangende van die presiese inventaris wat in verskillende verslae genoem word, staan meer as 98% van die SALM se vliegtuie (tellings wissel tussen 325 en 247) op die grond en verroes as gevolg van ernstige finansiële tekorte, gebrek aan onderhoud, en onvoldoende onderdele.
News24 berig dat die SALM slegs ses operasionele militêre vliegtuie het. Dit sluit spesifiek twee vegvliegtuie (vermoedelik Gripen JAS 39C/D’s), een helikopter (moontlik ’n Oryx), en drie opleiedingsvliegtuie (waarskynlik Hawk Mk 120’s) in. Hierdie getal stem ooreen met die jongste berigte in ander media.
The South African Air Force (SAAF) has all but collapsed, and has no fighting capacity left. It has only six operable military aircraft - 325 others have been left to rust because of crippling cash shortfalls. https://t.co/l4Glpve6BD
— News24 🇿🇦 (@News24) March 24, 2025
Die News24-artikel noem dat die SALM ongeveer 330 vliegtuie het, waarvan 325 nie-operasioneel is. In ander bronne, soos DefenceWeb en militêre verslae, wissel die getalle tussen 247 en 338 vliegtuie, afhangende van hoe die toestelle getel word. Party is moontlik lank reeds verouderd en van diens onttrek.
Die geraamde 330 vliegtuie sluit dus vegvliegtuie, helikopters, vragvliegtuie en opleidingsvliegtuie in.
Verskeie bronne, insluitend News24, DefenceWeb en kommentaar van kenners soos Dean Wingrin en Darren Olivier, bevestig wel dat die oorgrote meerderheid van die SALM se vliegtuie nie operasioneel is nie, weens langtermynverwaarlosing onder die ANC-regering.
*Only 6 out of 330 South African Air Force planes are working right now—yikes! This means the country’s defense is super weak, and emergencies like fires or floods might not get quick help. Experts say old gear, no cash for repairs, and years of bad planning caused this mess. pic.twitter.com/XvZvjkwVfO
— Forever Yena News 𝕏 (@ForeverYenaNews) March 24, 2025
DefenceWeb het reeds in 2023 gerapporteer dat minder as 20% van die vliegtuie diensbaar is. Die situasie het sedertdien klaarblyklik versleg.
Dean Wingrin het volgens DefenceWeb daarop gewys dat geen lugmag ’n 100%-diensbaarheidsyfer het nie, maar net ongeveer 15% vir die SALM “is skokkend”, het hy toe gesê.
Die hoofoorsaak, het hy gesê, is ’n onvoldoende verdedigingsbegroting, ondoeltreffende verkrygingsprosesse en ’n gebrek aan politieke ondersteuning. “Ek veronderstel die gebrek aan begrip deur die tesourie van die unieke verdedigingsomgewing help ook nie,” het hy destyds bygevoeg.
Mail&Guardian het die afgelope naweek berig dat onvoldoende befondsing, dalende kapasiteit en kommer oor militêre gereedheid al vir baie jare opgemerk word.
Die SANW se operasionele gereedheid word volgens ’n meningstuk in die koerant ernstig benadeel deur verouderde toerusting en swak onderhoud. Suid-Afrika se 26 Gripen-vegvliegtuie is van die mees gevorderde op die vasteland. Hiervan is 13 egter in langtermynberging geplaas en een is afgeskryf. Dit beteken dat slegs 12 Gripens moontlik sou kon vlieg. Nie een van die Hercules C-130-vragvliegtuie is lugwaardig nie, wat lugbrûe onmoontlik maak en dus gevegsvermoë ernstig beperk.
Leleti Maluleke's piece reveals the alarming reality of the challenges within the @SANDF_ZA. This in-depth analysis scrutinises the confluence of factors—budgetary shortfalls, SOE mismanagement, and strategic deployment burdens—that have eroded the military's effectiveness:… https://t.co/eG29Th8fUi pic.twitter.com/0HPd4b2U1r
— GGA (@GGA_org) March 24, 2025
’n Vredes- en sekuriteitsnavorser by Good Governance Africa, Leleti Maluleke, sê in ’n opiniestuk in Mail&Guardian dat sou die SANW sy vermoë wil handhaaf om Suid-Afrika se nasionale belange te beskerm en betekenisvol tot streekstabiliteit by te dra, tydige finansiële en strukturele ingryping van kardinale belang is. Versuim om beslissend op te tree sal volgens hom nie net Suid-Afrika se veiligheid in die gedrang bring nie, maar dreig ook om ons rol as ’n streeksmoondheid in vredesbewaring en konflikoplossingspogings binne die SAOG-raamwerk te verminder.
Kobus Marais, verdedigings- en politieke ontleder, het aan Cape Talk gesê: “Dit is beslis ’n kritieke situasie op die oomblik ... Ons het ’n grondwetlike verpligting om die integriteit van ons land te beskerm en om die veiligheid van ons mense te verseker. Ons kan dit nie op die oomblik doen nie.”
Marais beklemtoon ook die ernstige leemtes in Suid-Afrika se verdedigingsvermoëns, en merk op dat die land se lugruim onvoldoende beskerm is, die vlootmagte onvoldoende toegerus is, en die Rooivalk-helikopters al etlike jare nie operasioneel is nie.
Hy beklemtoon die dringende behoefte aan opgraderings aan beide die Oryx- en Rooivalk-helikopters om hierdie belangrike tekortkominge uit te wis.
