Suid-Afrika se paroolstelsel stort in duie weens ernstige onderbemanning en jare lange ongevulde vakatures. Fluitjieblasers staar vergelding in die gesig terwyl die Departement van Korrektiewe Dienste (DKD) versuim om op te tree met betrekking tot klagtes van korrupsie in die departement.

Dit is van die diepgewortelde bewerings van disfunksies in die stelsel wat in die parlement blootgelê is tydens ’n vergadering van die portefeuljekomitee oor korrektiewe dienste.

Die DA dring nou daarop aan dat mense verantwoordbaar gehou moet word, met ’n fokus op die beskerming van fluitjieblasers, die aanpak van chroniese onderbemanning en die afhandeling van die reeds lank uitgestelde hersiening van die stelsel. Die DA het belowe om dringende skriftelike vrae aan die DKD te stel, waarin hulle duidelikheid eis oor maatreëls om fluitjieblasers te beskerm en korrupsie uit te roei.

Die party het in ’n verklaring sterk kritiek gelewer op Suid-Afrika se paroolstelsel, wat hulle as “ineengestort” bestempel, en sê dit verkeer in ’n krisis.

Suid-Afrika se paroolstelsel, gereguleer deur die Korrektiewe Dienste Wet (No 111 van 1998), is ontwerp om oortreders geleidelik in die samelewing te herintegreer, rehabilitasie te bevorder, en gevangenisoorbevolking te verminder. Dit laat kwalifiserende oortreders toe om die res van hul vonnisse onder gemeenskapstoesig uit te dien, mits hulle streng voorwaardes nakom.

Die DA argumenteer egter dat sistemiese mislukkings die stelsel ondoeltreffend gemaak het, wat openbare veiligheid ondermyn en vertroue in die regstelsel aantas.

Volgens die DA se verklaring is paroolrade landwyd “kwalik funksioneel” weens ernstige personeeltekorte. Volgens mediaberigte is ongeveer die helfte van paroolraadposte vakant, sommige al vir jare. Hierdie tekorte lei tot vertraagde of inkonsekwente paroolbesluite, wat ’n toename veroorsaak in regsgedinge deur gevangenes wat beweer hul behandeling is onbillik.

“Die onderbemanningskrisis verlam die stelsel,” het Kabelo Kgobisa-Ngcaba, die DA se adjunkwoordvoerder oor korrektiewe dienste, gesê. “Dit benadeel die paroolrade se vermoë om deeglike evaluasies te doen en plaas gemeenskappe in gevaar.”

Die DA se verklaring beklemtoon ook wydverspreide korrupsie binne die DKD, veral in die paroolbesluitnemingsprosesse. Die party beweer dat fluitjieblasers wat korrupte praktyke aanmeld, vergelding in die gesig staar, met min tot geen beskerming van die departement nie. “Diegene wat dapper genoeg is om hulle teen korrupsie uit te spreek, word kwesbaar gelaat,” het Kgobisa-Ngcaba gesê. “Hierdie kultuur van vrees onderdruk verantwoording en laat sistemiese verrotting voortduur.”

Mail & Guardian het hierdie bekommernisse reeds in 2023 uitgewys en die paroolstelsel as disfunksioneel beskryf weens wydverspreide wanbestuur en korrupsie. Berigte van omkopery en bevoordeling in paroolbesluite het openbare vertroue verder geskaad.

Daily Maverick het in ’n 2024-berig opgemerk dat paroolrade dikwels op leke, soos priesters of onderwysers, staatmaak, met ’n sielkundige-tot-gevangene-verhouding so laag as 1:3000.

Die DA se eise resoneer ook met aanbevelings van organisasies soos NICRO en Africa Criminal Justice Reform (ACJR), wat pleit vir ’n herontwerp van die paroolstelsel. Voorstelle sluit in die verhoging van gedragswetenskaplike kundigheid, groter gemeenskapsbetrokkenheid, en die aanvaarding van buigsame vrylatingsprosedures, soos gesien in Kanada se paroolmodel. Opleiding van paroolbeamptes in psigososiale rehabilitasie kan ook uitkomste verbeter.

Die paroolkrisis is deel van groter uitdagings binne die DKD. ’n Februarie 2025-verklaring van die DA het onthul dat bykans ’n halfmiljoen (1 458 825) smokkelgoedere tussen Januarie 2024 en Januarie 2025 in gevangenisse gekonfiskeer is, maar slegs 64 amptenare en 145 gevangenes is gedissiplineer.

Die geval van Albertus Kleynhans, ’n lewenslange gevangene wat 27 jaar uitdien vir ’n moord wat hy moontlik nie gepleeg het nie, onderstreep ongelykhede in die stelsel nog verder. Terwyl sy medebeskuldigdes, wat skuldig gepleit het, op parool is, sukkel Kleynhans met toegang tot regsverteenwoordiging, wat wys hoe hulpbronbeperkings arm gevangenes benadeel.

Terwyl Suid-Afrika worstel met hoë misdaadkoerse en openbare wantroue in sy regstelsel, vereis die paroolkrisis onmiddellike aandag. Die DA se oproep vir aksie kan debat aanwakker, maar blywende verandering sal samewerking tussen die regering, opposisie en burgerlike samelewing vereis om ’n stelsel te herbou wat rehabilitasie met openbare veiligheid balanseer.