Byna 90 persent van Suid-Afrikaners glo dat alle rassegroepe mekaar nodig het vir vooruitgang en dat daar gelyke geleenthede vir almal moet wees.
Hierdie sentiment sluit implisiet ondersteuning in vir aanstellings en bevorderings wat op meriete eerder as politieke lojaliteit of ander nieprestasiegebaseerde kriteria gegrond is.
Dit blyk uit die jongste verslag van die Instituut vir Rasseverhoudinge (IRR) wat pas vrygestel is. Volgens die verslag moet merietegebaseerde aanstelling rampspoedige kaderontplooiing vervang.
Die IRR se peilings dui op wydverspreide frustrasie met ekonomiese stagnasie en swak dienslewering, wat dikwels aan korrupsie en wanbestuur gekoppel word. Kaderontplooiing, waar aanstellings op politieke lojaliteit eerder as kwalifikasies of vaardighede gegrond is, word deur die IRR en soortgelyke organisasies as ’n sleutelfaktor in hierdie mislukkings gesien.
Die IRR sal nog dié week aan die leiers van die DA, VF+ en ACDP skryf om uiteen te sit waarom die skrapping van SEB-premies in openbare verkrygingsbeleide die fiskale ruimte kan skep om nie net die omstrede verhoging van belasting op toegevoegde waarde (BTW) te vermy nie, maar om BTW in werklikheid tot 1,5% te verlaag.
Die IRR se verslag, in Maart/April 2025 gepubliseer, getitel Pro-Growth or Pro-Poverty: Findings of IRR Polling 2025 | Report 1: The Political State of Play as of April 2025, is gebaseer op peilings wat Suid-Afrikaners se politieke, ekonomiese en sosiale sentimente ondersoek.
💥 Parties that oppose the VAT hike must take the next step: expose the lie that “there’s no fiscal alternative.”
R130bn in state procurement is lost to BEE premiums. The math is simple. The time is now. Call out the class warfare rhetoric.
Read more: https://t.co/vangQ2NQ3g… pic.twitter.com/zNsVzKbTMP
— South African Institute of Race Relations (@IRR_SouthAfrica) April 16, 2025
Hoewel die verslag nie kaderontplooiing by naam noem nie, is die klem op werkskepping en ekonomiese groei as top prioriteite (bo rasgebaseerde of politieke kwessies) ’n duidelike aanduiding van ondersteuning vir merietegebaseerde stelsels.
Merit-based hiring can replace disastrous cadre deployment. pic.twitter.com/B56lwYPSAu
— South African Institute of Race Relations (@IRR_SouthAfrica) April 15, 2025
Die verslag se bevindings toon dat die meeste Suid-Afrikaners aanstellings op meriete en gelyke geleenthede steun met ’n afkeer van ras- of polities gebaseerde beleide.
Die IRR se jongste verslag (April 2025) wys ook op ’n verskuiwing in politieke steun na die DA. Dit word gedryf deur ekonomiese eerder as rasgebaseerde kwessies.
Die verslag bevestig vroeëre IRR-bevindings dat rasseverhoudings in Suid-Afrika betreklik positief is. ’n Meerderheid (63%) van respondente sê hulle het die afgelope vyf jaar nie persoonlik rassisme ervaar nie, en 67% glo dat praatjies oor rassisme en kolonialisme dikwels deur politici gebruik word om mislukkings te verbloem.
Altesaam 87% van Suid-Afrikaners glo dat verskillende rasse mekaar nodig het vir vooruitgang en dat daar gelyke geleenthede vir almal moet wees
Die IRR is ’n gevestigde navorsings- en beleidsorganisasie wat sedert 1929 in Suid-Afrika werk aan kwessies rondom rasseverhoudings, sosio-ekonomiese toestande en beleidsoplossings.
Sommige kritici, insluitend voormalige IRR-lede, beweer egter dat die organisasie se fokus verskuif het na die belange van die elite, wat moontlik hul menseregte-erfenis ondermyn.
Suid-Afrika se politieke toekoms hang volgens die verslag grootliks daarvan af of ekonomiese groei of rasgebaseerde herverdeling die bepalende faktor in die land se politieke stryd word.
Die DA se deurbraak as die land se grootste party in IRR-peilings illustreer die verskuiwing in die nasionale debat na vrae oor sosio-ekonomiese vooruitgang.
DA support among black voters tripled — from 5% to 18%.
It’s not about identity—it’s backlash against BEE failures, taxpayer exploitation, and anti-growth taxation.
📉 The ANC is bleeding.
Watch the webinar and read the report: https://t.co/ufM2xqfhuM pic.twitter.com/it1c6KtSN7
— South African Institute of Race Relations (@IRR_SouthAfrica) April 15, 2025
Die reaksie op die IRR se verslag is gemeng. Ondersteuners, veral dié wat met die IRR se klassiek liberale standpunt saamstem, prys die verslag vir sy fokus op ekonomiese groei en merietegebaseerde oplossings.
Hulle verwelkom die bevinding dat die DA se steun nou die ANC s’n oortref, en sien dit as bewys van ’n verskuiwing na pragmatiese, uitkomsgeoriënteerde politiek.
🌪️ Something's shifting.
🤐 The BEE tax bites harder than they admit.
🛑 Redistribution over creation cracks quietly.
📉 Anti-enterprise policies losing their grip.
🔥 Growth brews beneath the surface.📹Join us tomorrow for Pro-Growth or Pro-Poverty: Findings of IRR Polling… pic.twitter.com/0dY8FJGX8w
— South African Institute of Race Relations (@IRR_SouthAfrica) April 14, 2025
Die sakesektor en markvryheidvoorstanders waardeer die klem op progroeibeleide en die verwerping van rasgebaseerde maatreëls, wat volgens hulle investering en werkskepping sal aanmoedig.
Kritici, insluitend sommige akademici en progressiewe groepe, bevraagteken egter die IRR se metodologie, veral hul fokus op rassisme, wat volgens hulle strukturele ongelykhede miskyk.
Sommige ANC-ondersteuners en linkse groepe verwerp ook die verslag as bevooroordeeld. Hulle argumenteer dat die IRR se liberale agenda die belange van ’n elite, wit en sakegeoriënteerde groep prioritiseer bo dié van die breër bevolking. Hulle wys daarop dat die verslag min aandag gee aan historiese ongelykhede en die rol van swart bemagtiging.
Die DA se steun onder swart kiesers het volgens die verslag gestyg van 5% tot 18%, wat aandui dat konkrete kwessies, soos om hoër BTW teen te staan, die lank gehuldigde siening negeer dat die DA hoofsaaklik minderheid- of middelklasbelange dien. Dit dui volgens die IRR op ’n potensiële herskikking van die Suid-Afrikaanse politiek.
- Die volledige verslag kan hier gelees word.
