Treurtrips, (Her)ontdek Nederland, Inclusief tips en kaarten met inspirerende fiets-, wandel- en scootmobielroutes
Mark van Wonderen; vormgeving Yolanda Huntelaar
Uitgever: Rubinstein, Amsterdam
ISBN: 9789047627340

Veel toeristen bezoeken in Nederland de geijkte, maar mooie plekjes: de grachten van Amsterdam, de Keukenhof, de molens van Broek op Langedijk en de Zaanstreek. Een heel enthousiaste toerist bezoekt ook nog steden als Alkmaar, Leiden, Utrecht en natuurlijk Gouda. Allemaal Hollandse steden met prachtige grachtenpanden, een kaasmarkt, stroopwafels en natuurlijk klompen.

Het toerisme kreeg een flinke knauw door het coronavirus. Amsterdam was vanaf half maart tot ver in juni nagenoeg uitgestorven. Een zegen voor de stad. De enorme mensenmassa’s van toeristen van over de hele wereld bleven nu weg. De oude binnenstad was nagenoeg leeg zonder toeristen en met alle mensen binnen. Naast de duivenplaag was nu ook de toeristenplaag onder controle. Maar voor hoe lang?

Beperkt geopend

Nu gaan de deuren van veel hotels en pensions weer langzaam open. De musea zijn geopend en sommige buitenattracties mogen ook weer open. Allemaal wel beperkt en alleen met vooraf aanmelding.

Hoe het straks zal gaan met het toerisme is een beetje de vraag. De neiging van veel mensen is om weer in de geijkte patronen te treden en de grote mensenmassa’s weer toe te laten. Vast staat dat het toerisme niet alleen zijn mooie kanten heeft. De grote hoeveelheid mensen die de oude steden en favoriete plekken aandoet, levert misschien wel geld op, maar het kost ook heel veel.

De leefbaarheid van bepaalde plekken laat te wensen over en het vraagt buitengewoon veel van omwonenden. De bewoonsters van het Begijnenhofje in Amsterdam hebben tijdens de lockdown een ongekende ervaring gehad. Ze werden niet de hele dag geteisterd door de duizenden toeristen die het hofje op hun lijstje af te werken plekken hebben staan.

Machu Picchu of Domtoren?

Grote delen van Nederland doen toeristen nooit aan. Ze willen dit niet zien of menen dat het niet interessant voor ze is. Heel veel Nederlanders zijn niet eens bekend met hun eigen land. Ze hebben wel met veel vliegkilometers in hun benen op de toppen van de Machu Picchu gestaan, maar de Utrechtse Domtoren hebben ze niet beklommen. Ze liepen wel door de jungle van Sierra Leone of zagen de grote vijf in een Zuid-Afrikaans reservaat. Maar ze hebben nooit oog in oog gestaan met een vos, ree of wild zwijn op de Veluwe. Laat staan dat ze de terugkerende wolf hebben gezien. Of wat dacht je van het hoogveen in Drenthe of de hunebedden?

Allemaal nieuw te ontdekken Nederland dat veel Nederlanders nu verkennen omdat veel landen niet bereikbaar zijn door de corona. Het geeft de zomervakantie meteen een nieuwe invulling. Maar je hoeft niet alleen de binnensteden van Kampen of Deventer te bezoeken. Je kunt ook kiezen voor een heel andere kant van Nederland, die van nieuwbouwwijken, industrieterreinen en meubelboulevards. Plekken die Mark van Wonderen aandoet in zijn boek Treurtrips, (Her)ontdek Nederland!

En wat voor een trips zijn het waarbij hij zijn lezer meeneemt: Amsterdam-Zuidoost, Almere en Zoetermeer zijn misschien de geijkte plekken van treurnis, maar ook plekken als Utrecht, Hengelo en Zwijndrecht kunnen er wat van. Dat ontdek je wel als je het boek van Mark van Wonderen openslaat. Wat een lelijkheid! Of zoals de schrijver en samensteller van het boek zegt: mooie lelijkheid.

Winkelcentrum De Passage

Het zijn vervallen plekken, kale muren, lege vlakken beton, afbraakbuurten en vooral winkelcentra. En overal zijn ze. Wat te denken van het Winkelcentrum De Passage aan de Nieuwe Markt in Roosendaal? De koepel boven het terras voor eetgelegenheid Milano oogt als het interieur bij Frans Bauer met alle kitsch en opsmuk. Als je het ziet, is het inderdaad prachtig van lelijkheid.

Je zou zo op dat terras willen genieten van een kop koffie of een ijscoupe, omringd door alle wansmaak. Wat zal die koffie of dat ijs lekker smaken. Of zoals alleen Mark van Wonderen het kan opschrijven over Roosendaal:

De meest vervreemdende plek in deze stad is winkelcentrum De Passage. Buiten sta je nog op een winderige Nieuwe Markt te midden van jarenzestigflats, maar eenmaal binnen vind je je in een Italiaanse kitschwereld vol nepmarmer, art-decolampen, glas-in-lood en Venetiaanse balkonnetjes met daarop zingende poppen waarvan er een verdacht veel weg heeft van journalist Wierd Duk. Ook kun je horen hoe Columbus aan Marco Polo vraagt wat hij eet. (254)

Treurigheid die menig winkelcentrum overtreft, stelt Van Wonderen. Het winkelcentrum is een stuk origineler dan welk ander willekeurig winkelcentrum in Spijkenisse, Veenendaal of Apeldoorn. En daar zijn er nog wat meer van, leren de Treurtrips. Wat een hoeveelheid lelijke winkelcentra staan er in Nederland. En een groot deel van de Nederlanders doet daar bijna dagelijks zijn of haar boodschappen.

Beauty is in the eye ...

Geloof me of niet, het zijn stuk voor stuk uitjes die je een andere kant van Nederland laten zien en waar je op je eigen manier van kunt genieten. Het is een kant die je niet ziet als je naar de molentjes bij Broek op Langedijk kijkt, of voor de Nachtwacht staat in het Rijksmuseum. Ook mooi, maar een schoonheid die bijna vanzelfsprekend is. Beauty is in the eye of the beholder. Bij lelijkheid moet je een stuk meer moeite doen om er de schoonheid van in te zien. Maar ze is er. Hoe dan ook.

Als inwoner van Almere heb ik dat al vaak te verduren gehad; zeker in de tijd dat ik in Amsterdam werkte. Amsterdammers laten je graag weten hoe mooi hun stad is en hoe lelijk de rest van Nederland. En vooral Almere, het hoogtepunt van treurnis. Ze kijken je met een meewarige blik aan als je vertelt dat je in Almere woont. Alsof je zegt dat je binnen een week doodgaat. Een oud-collega verwonderde zich over de manier waarop Almeerders hun stad verdedigden. Zelfs het allerlelijkste vind je mooi als je omgeven wordt door lelijkheid, beweerde hij. Een bewering die niet opging, want hij woonde zelf in Nieuw-West. Een wijk die bejubeld wordt door Mark van Wonderen in zijn boek en niet bepaald het toonbeeld van schoonheid. Of juist wel.

Mark van Wonderen heeft een hoge staat van dienst als het gaat om gevoel voor de Nederlandse cultuur. Zijn vorige boek Chin. Ind. Rest. over Chinees-Indische restaurants in Nederland, is de weerslag van een heel bijzonder cultureel fenomeen in Nederland dat zienderogen verdwijnt. Niet voor niets is op 1 juli deze uitstervende restaurantcultuur op de lijst van immaterieel erfgoed gekomen.

Hoekse Lijn

Soms staat er nog een verdwaald Chinees-Indisch restaurant in zijn boek Treurtrips, (Her)ontdek Nederland. Maar hij heeft ook oog voor snackbars waarvan de namen even veelzeggend zijn als de uitstraling. Treurtrips is opgedeeld in drie delen: Noord-Nederland, Midden-Nederland en Zuid-Nederland. Een tocht van Delfzijl tot aan Sas van Gent, van Vaals tot aan Den Helder. Het zijn verschillende routes die hij geeft in Treurtrips. Zo leer je de omgeving Rotterdam kennen in de metro via de Hoekse Lijn:

Deze metrolijn rijdt over een lengte van ruim 43 kilometer helemaal van Hoek van Holland naar Nesselande en rijgt onderweg vele Rotterdamse treurparels aan elkaar. Fantastisch toch?! Lekker lui op een stoeltje in de metro ruim een uur lang genieten van bijvoorbeeld Vlaardingen-Oost of de omgeving van Rotterdam Alexander. Beter dan Netflix. Maar uitstappen mag natuurlijk altijd, want sommige stations staan in een omgeving om van te watertanden. (214)

Een tocht die je na het lezen van dit boek onmiddellijk schrijft op je lijstje van dingen die je nog wilt doen. Hoezo op safari of het oerwoud van Sumatra? Genieten doe je minstens zo als je de scootmobieltocht door Lelystad of de Cantaroute door Amsterdam-Noord maakt. Je komt uit bij de opstappunten van de pont over het IJ. Blijft een vraag over: waar kun je een authentieke Canta huren?

Boulevard de Tristesse

Wat Mark van Wonderen vooral laat zien is dat sommige vermeende mooie plaatsen helemaal niet zo mooi zijn. Wat te denken van de Nederlandse kust – wat staat daar een lelijkheid! Scheveningen of Zandvoort – Al die boulevards zien er deerniswekkend uit, schrijft hij in het hoofdstuk over Zandvoort, “Tristesse op de Boulevard de Fauvage”:

Lopend over de Boulevard de Favauge zou je je bijna in de luren laten leggen door die fraaie naam, maar één blik op de rij naargeestige jarenzestigflats zet je zo weer met beide benen op de grond. (21)

Het is de schuld van de Duitsers die de hele Nederlandse kust tijdens de bezetting hebben opgeblazen voor hun Atlantikwall. Alle naoorlogse architecten ten spijt is het ze niet gelukt om dit leed van 80 jaar geleden te vergeten. Aan alle flats en restaurants is weinig te beleven. Als je dan op weg naar het strand in het winkelcentrum van Haarlem Schalkwijk terecht komt, ben je helemaal lekker op treurtrip. Vergeet al die lege V&D-panden niet, waarvan Mark van Wonderen meerdere op de foto heeft gezet. Wat een enorm lelijke gebouwen zijn dat, zeg. En de leegstand sinds het faillissement helpt niet mee.

Daarnaast is Treurtrips schitterend vormgegeven door Yolanda Huntelaar en voorzien van informatieve kaarten met foto’s om in te verdwalen. Hij laat zien dat toerisme ook een heel andere kant heeft; hoe je het alledaagse kunt zien met de ogen van een toerist. Het geeft dezelfde verwondering. Natuurlijk zit er een verschil of je kijkt naar de gewelven van de Sixtijnse kapel of tuurt naar de koepel in het winkelcentrum De Passage in Roosendaal. Het is bij de laatste vooral de kunst de schoonheid ervan te zien. En dan zullen de ervaringen niet zoveel voor elkaar onderdoen.