Achteraf valt het moeilijk te begrijpen dat de bouwers niet beter hebben nagedacht. En dat de overheid niet eerder heeft ingegrepen. De vonkenregen van het vreugdevuur die in de Nieuwjaarsnacht in Scheveningen grote schade heeft aangericht, was een ongeluk “dat je wist dat zou komen”.

Het had een schitterend spektakel moeten worden. Maar het ontsteken van een vreugdevuur tijdens de Nieuwjaarsnacht op het strand van Scheveningen is ontaard in een nachtmerrie. Door de harde wind uit zee werden de vonken landinwaarts geblazen. Daarnaast ontstonden er door de combinatie van de hard wind en de hoge temperatuur van de vlammen vuurkolken of “firenado’s”, die grote schade aanrichtten in het dorp en het duingebied.

Het vreugdevuur was juist bedoeld om een einde te maken aan de spontane kerstboomverbrandingen, die in het verleden regelmatig voor gevaarlijke situaties, branden en opstootjes zorgden. Sinds de jaren negentig wordt er een competitie gehouden tussen de inwoners van Scheveningen-Dorp en Duindorp. Het team met de hoogste brandstapel wint.

Door het overspringen van het vuur naar het dorp en het duingebied (“vliegvuur”) werd er grote schade aangericht aan huizen, bedrijfspanden, auto’s, fietsen en plantsoenen in de omgeving. Ook in de duinen ontstonden tientallen brandjes. De omvang van de schade is nog niet bekend.

De uitgerukte brandweer moest eerst de verspreide branden blussen. Daarna kon pas worden begonnen met het doven van de grote brandstapel. De brandweer is op Nieuwjaarsdag tot 15.00 uur bezig geweest met nablussen. Het hele dorp ging schuil onder grijze asdeeltjes. Het schoonmaken zal nog de hele woensdag duren.

Aansprakelijkheid

De grote vraag is natuurlijk hoe de situatie zo uit de hand kon lopen. Iedereen met een beetje gezond verstand had toch kunnen bedenken dat het mis zou gaan?

Volgens burgemeester Pauline Krikke van Den Haag (de gemeente waar Scheveningen onder valt) mogen de brandstapels maar 35 meter hoog zijn en 10.000 kuub hout bevatten. De bouwers uit Scheveningen-Dorp hebben echter toegegeven dat ze – in hun ijver om de Duindorpers te verslaan – ’s nachts extra hout op de stapel hebben gelegd. De uiteindelijke stapel was wel 48 meter hoog!

Toen bleek dat de stapel te hoog was, heeft de overheid de veiligheidshekken verder van het vuur gezet om het publiek op afstand te houden. Maar had de vergunning die voor het evenement was afgegeven niet ingetrokken moeten worden nadat duidelijk was geworden dat de bouwers zich niet aan de regels hadden gehouden? En was ook de harde wind geen reden om te besluiten het feest af te blazen?

De bouwers van de brandstapel hebben nog niet in het openbaar gereageerd. Wel hebben ze in een gesprek met de burgemeester toegegeven dat de stapel te hoog was en verlenen ze hun volle medewerking aan het onderzoek naar de toedracht van het drama.

Naar nu blijkt, bestond er al langere tijd bezorgdheid over de veiligheid van het evenement. In een brief aan het gemeentebestuur van Den Haag uit 2016 constateerde toenmalig burgemeester Jozias van Aartsen al dat de vreugdevuren hadden geholpen de overlast tijdens de Nieuwjaarsnacht in Scheveningen te beteugelen. Maar hij stelde ook vast dat de bouwers van de brandstapels zich niet aan de afspraken hielden, waardoor de veiligheid van de inwoners van Scheveningen niet kon worden gegarandeerd. Ook schreef Van Aartsen in 2016 al dat onduidelijk was bij wie de verantwoordelijkheid lag als er onverhoopt iets mis zou gaan: bij de organisatoren, of de overheid?

Na het inferno van de afgelopen Nieuwjaarsnacht zullen alle betrokken partijen zich ernstig moeten bezinnen op de toekomst van de traditie van de vreugdevuren, die tot het Nederlandse “immaterieel erfgoed” wordt gerekend.

Nieuwjaarsnacht ook elders in Nederland grillig verlopen

Ook op andere plaatsen in Nederland is de Nieuwjaarsnacht niet zonder problemen verlopen. Vijf op de zes Nederlanders geven geen geld meer uit aan vuurwerk. Maar de 17% van de bevolking die dit nog wél doet, geeft er steeds minder aan uit: dit jaar in totaal maar liefst 70 miljoen euro, en dat is 2 miljoen méér dan in 2016 en 2017.

Op twee plaatsen zijn rond de jaarwisseling doden gevallen als gevolg van het vuurwerk: in Morra (Friesland) en in Enschede. Onder meer in Leiden en Breda zijn mensen gewond geraakt door vuurwerk. Op Oudejaarsdag was er in de Noordoostpolder al een man zwaargewond geraakt door een explosie bij het traditionele carbidschieten, waarbij een lege melkbus wordt gevuld met water en carbid (een verbinding van koolstof en calcium).

Op Nieuwjaarsdag maakte de politie de balans op. Plaatsvervangend korpschef Henk van Essen typeerde het verloop van de Nieuwjaarsnacht 2019 als “grillig”. “Het hele beeld, opgebouwd uit incidenten, aanhoudingen en geweld tegen politie, laat zien dat de jaarwisseling drukker is geweest dan vorig jaar. Ook is er een duidelijke toename van onveilig gedrag aangaande vuurwerk.”

De agressie tegen politieagenten die tijdens de Nieuwjaarsnacht hun werk probeerden te doen, is in vergelijking met vorig jaar verdubbeld. Van Essen: “Blijkbaar vindt een groep het normaal om zich te misdragen en vuurwerk te gooien naar politieagenten en hulpverleners. Dat is onacceptabel. Ik vind het onbegrijpelijk dat mensen zich zo misdragen ten opzichte van hen die zorg dragen voor de veiligheid tijdens wat het grootste feest van het jaar zou moeten zijn. Achter elk uniform zit een gewoon mens van vlees en bloed, die 24/7 klaar staat voor iedereen die hulp nodig heeft.”