Een bibliotheek is de mooiste plek voor het verzamelen van informatie. En voor het verzamelen van informatie over Afrika is er in Nederland geen betere plek dan de bibliotheek van het Afrika-Studiecentrum in Leiden. Een kijkje in de bibliotheek en haar collectie.

Bibliotheek van het Afrika-Studiecentrum. Gang, via Wikimedia Commons.

Het Afrika-Studiecentrum in Leiden is opgericht in 1947, en heette toen nog het Afrika-Instituut. Het had een documentatiecentrum in Leiden en een kantoor in Rotterdam. Het Afrika-Studiecentrum zoals dat nu bestaat, is opgericht in 1958. In eerste instantie was het Afrika-Studiecentrum vooral een documentatiecentrum. Later is het uitgegroeid tot een instituut met een bibliotheek, een afdeling wetenschappers en een afdeling ondersteunende staf. Samen zorgen zij ervoor dat het doel van het Afrika-Studiecentrum gewaarborgd wordt: het verzamelen en verspreiden van kennis en informatie over Afrika. Het centrum van het ASC is de bibliotheek, een plek waar veel kennis bij elkaar te vinden is in de vorm van boeken, maar waar ook het personeel veel kan vertellen over de collectie en over Afrika zelf.

De bibliotheek is in de loop der jaren uitgegroeid tot een bibliotheek met ongeveer honderdduizend boeken en veel ander waardevol materiaal. Het is dé plek in Nederland voor het vinden van informatie over Afrika.

Acteur en presentator Waldemar Torenstra bereidt een tv-programma over Afrika voor in de ASC-bibliotheek (2019), via Wikimedia Commons.

Collectie bibliotheek

Een onderzoeksbibliotheek zoals de ASC-bibliotheek bestaat voor het grootste deel uit studiemateriaal. Laat u echter niet weerhouden door het woord onderzoeksbibliotheek; het klinkt misschien wat ernstig, maar dat is het allerminst. Ook voor niet-wetenschappers is er een keur aan boeken en ander materiaal te vinden. De bibliotheek heeft naast non-fictie bijvoorbeeld een collectie romans, poëzie en toneelstukken, dvd’s, landkaarten en atlassen.

Een ander groot deel van de collectie beslaat de tijdschriften, en de vele artikelen daaruit die los beschreven zijn en zo in de catalogus te vinden zijn. Zoals gezegd heeft de bibliotheek ook dvd’s, vooral films en documentaires. Inmiddels is dit aantal gegroeid tot 1900.

Tot slot heeft de bibliotheek naslagwerken, archieven en kranten in bezit, en een digitale bibliotheek, die toegang geeft tot veel online informatie over Afrika.

De meeste boeken zijn geschreven in het Engels en Frans, maar ook zijn er boeken te vinden in het Nederlands, Duits, Spaans, Portugees en Afrikaans. Vooral bij de romans en poëzie zult u boeken aantreffen die in Afrikaanse talen geschreven zijn.

Omdat het Afrika-Studiecentrum zich vooral richt op Sub-Sahara Afrika en de sociale studies, zult u vooral boeken vinden over Afrika ten zuiden van de Sahara, en over bijvoorbeeld politiek, geschiedenis, bevolking en sociologie. Daarnaast heeft de bibliotheek ook een ruime collectie over taal, literatuur, kunst en cultuur.

De collectie van de bibliotheek is in de loop der jaren flink gegroeid. De collectie wordt onder andere uitgebreid door de medewerkers die materiaal bestellen bij uitgeverijen of leveranciers, maar ook gaan medewerkers zelf op pad: ze kopen boeken op acquisitiereizen in landen in Afrika. Zo is er een collectie ontstaan die voor een groot deel uit boeken bestaat die uit Afrika zelf komen. Dat maakt de collectie uniek. Voor een aantal boeken geldt dat ze uniek zijn in Nederland, maar ook in Europa of zelfs wereldwijd. Zo is de ASC-bibliotheek een plek waar bezoekers graag komen om dit unieke materiaal te bestuderen.

Het grootste deel van de bezoekers zijn studenten en wetenschappers, maar dat betekent niet dat andere geïnteresseerden niet welkom zijn. Integendeel: voor gebruik van de bibliotheek is iedereen van harte welkom. Laten we daarom eens kijken wat voor u, als geïnteresseerde in Zuid-Afrika en de Afrikaanse taal, te vinden is in de bibliotheek.

Bibliotheek van het Afrika-Studiecentrum. Ingang, via Wikimedia Commons.

Zuid-Afrika

Een zoekopdracht in de catalogus naar Zuid-Afrika geeft ongeveer 45.000 treffers. Het overgrote deel daarvan, zowel in het Nederlands als in het Engels, zijn boeken, gevolgd door tijdschriften en tijdschriftartikelen. Ook is er een aantal dvd’s te vinden en een paar landkaarten en atlassen. Zo vinden we een landkaart van Zuid-Afrika uit 1894, Afrika in 6 Blättern: Mit Namenverzeichnis, een kaart van Witwatersrand, en een kaart van de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng.

Alleen al aan tijdschriften heeft de bibliotheek er een indrukwekkende hoeveelheid over Zuid-Afrika. We vinden bijvoorbeeld de tijdschriften Zuid-Afrika: maandblad voor de culturele en economische betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika en Zuid-Afrika Spectrum (beide uitgegeven door het Zuid-Afrikahuis of de daar gevestigde organisaties). En de tijdschriften Werkwinkel: tijdschrift voor Nederlandse en Zuid-Afrikaanse studies/ tydskrif vir Nederlandse en Suid-Afrikaanse studies en Suid-Afrikaanse tydskrif vir kultuur- en kunsgeskiedenis. Al deze tijdschriften zijn te raadplegen in de bibliotheek.

Bij de dvd’s vinden we speelfilms uit Zuid-Afrika, zoals Pad na jou hart, de door Deon Meyer geschreven film Jakhalsdans, de musical Liefling, die movie en de boekverfilming Fiela se kind.

Nog altijd is het grootste deel van de zoekresultaten boek. Boeken over geschiedenis, politiek, apartheid, maar ook over muziek, taal, podiumkunsten en literatuur, kookboeken en reisgidsen, en de romans en gedichtenbundels die over Zuid-Afrika gaan of zich daar afspelen.

Zomaar even een greep uit de boeken over Zuid-Afrika: Het Zuid-Afrikaanse kookboek, Ik ben Hendrik Witbooi: roman, Het Afrika van de ijsvogel: een zoektocht als inspiratie, over onderzoek naar ijsvogels in Afrikaanse verhalen, Anti-apartheid anthologie: Afrikaanse gedichten uit de apartheidsperiode, Een Nederlander in de wildernis: de ontdekkingsreizen van Robert Jacob Gordon (1743-1795) in Zuid-Afrika, Nelson Mandela in een notendop, of zelfs De weg naar Kaapstad: Afrika en het WK voetbal in 2010. Zo zijn er nog vele, vele andere boeken aan toe te voegen, maar daar is maar op een manier achter te komen: een bezoek brengen aan de bibliotheek. 

Afrikaans

De bibliotheek van het ASC heeft ook boeken in en over het Afrikaans in haar collectie. Een zoekopdracht in de catalogus naar “Afrikaans” geeft ruim 1700 resultaten. Vooral bij de romans en poëzie treffen we boeken aan die in het Afrikaans zijn geschreven. Boeken van Marlene van Niekerk bijvoorbeeld, André Brink, Etienne van Heerden, Marita van der Vyver of de bekende thrillerauteur Deon Meyer. Of gedichtenbundels, zoals Liederen van de Blauwkraanvogel: /Xam-gedichten van Antjie Krog, Die blou berg moet ek oor: Zuid-Afrikaanse gedichten over bergen samengesteld door Hans Ester en Lina Spies, My straat en anne praat-poems van Loit Sôls, de verzamelbundel O wye en droewe land: honderd- en-een gedichten uit de Afrikaanse poëzie van Robert Dorsman en Adriaan van Dis, of O snotverdriet: Afrikaanse gedigte van Vernie February.

Niet alleen in het Afrikaans, maar ook over de Afrikaanse taal zijn boeken te vinden, zoals: Oor die ontstaan van Afrikaans, Die wonder van Afrikaans: bydraes oor die ontstaan en groei van Afrikaans tot volwaardige wêreldtaal, Die taal is gans die volk: woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaner se taal of Universiteit Stellenbosch en die onverkwiklike taalstryd: vanaf Afrikaanse “taaltameletjie tot volskaalse “taaloorlog” (2003-2017). In totaal zijn er meer dan 500 boeken over de Afrikaanse taal te vinden in de bibliotheek van het ASC.

Bibliotheek van het Afrika-Studiecentrum. Tijdschriften, via Wikimedia Commons.

Ook bij de dvd’s vinden we documentaires over de taal, in het Afrikaans, bijvoorbeeld de dvd Die wonder van ’n nuwe taal in Afrika. Deze dvd gaat in op het ontstaan van de Afrikaanse taal, de historische gebeurtenissen rondom de taal en ook het Afrikaans van vandaag de dag.

Of de dvd Afrikaaps, een documentaire van Dylan Valley over de geschiedenis van het Afrikaans. De film volgt een groep lokale artiesten uit Kaapstad en gaat over de totstandkoming van de muziektheatervoorstelling Afrikaaps. De artiesten vinden de wortels van het Afrikaans terug bij de slaven in de Kaap, bevrijden het Afrikaans van de reputatie van taal van de onderdrukker en brengen het terug bij de oorspronkelijke gebruikers van de taal.

Bibliotheek van het Afrika-Studiecentrum. Affiche, via Wikimedia Commons.

Tot slot zijn er boeken en tijdschriftartikelen te vinden over taal en politiek, of taal en onderwijs. Ze gaan bijvoorbeeld over het taalbeleid aan Zuid-Afrikaanse universiteiten, vooral met betrekking tot het Afrikaans, en over de toekomst van de Afrikaanse taal.

Natuurlijk kunnen we hier niet alle boeken noemen. Daar zijn het er simpelweg te veel voor. Maar het geeft hopelijk wel weer hoe uitgebreid de collectie van de ASC-bibliotheek is, en wat we in huis hebben. De bibliotheek is open voor iedereen, en de medewerkers zullen u met veel plezier rondleiden, informeren en adviseren. Een bezoek aan de bibliotheek is dus van harte aanbevolen.