In april zijn ruim 15.000 Afrikaanse woorden toegevoegd aan de website etymologiebank.nl. Daardoor kunnen we meer te weten komen over betekenissen en uitspraak in het zeventiende-eeuwse Nederlands. Maar ook over de herkomst en ontwikkeling van Afrikaanse woorden.

In 2010 is de website etymologiebank.nl gelanceerd, met daarop de trefwoorden en etymologische verklaringen uit alle belangrijke etymologische publicaties van het Nederlands. De website voldoet aan een behoefte: in 2018 zochten 450.000 unieke bezoekers 3 miljoen maal een trefwoord op.

Woorden zoeken

De etymologiebank wordt nog jaarlijks uitgebreid met nieuwe woordenboeken en woorden. De nieuwste aanwinst betreft ruim 15.000 Afrikaanse woorden: in april 2019 zijn alle ingangen toegevoegd uit het Etimologiewoordeboek van Afrikaans van G.J. Van Wyk uit 2003 en het Supplement uit 2007, samen 9562 ingangen (eerder was slechts een deel van de ingangen op de website te raadplegen).

Voorts zijn de Afrikaanse etimologieë van S.P.E. Boshoff en G.S. Nienaber uit 1967 toegevoegd (5742 ingangen) en een veel kleinere, maar heel interessante collectie: Afrikaanse woorde en uitdrukkinge – eiegoed of erfgoed? van J. du P. Scholtz, in 1961 uitgegeven door Edith H. Raidt in het Tydskrif vir Geesteswetenskappe (412 ingangen).

Aan ieder trefwoord uit de Afrikaanse woordenboeken is door stagiairs of vrijwilligers het Nederlandse equivalent toegevoegd, of een theoretische constructie daarvan, bijvoorbeeld als het om een leenwoord uit een inheemse Afrikaanse taal gaat die niet in het Nederlands voorkomt.

Via dat toegevoegde trefwoord kan het Afrikaanse woord op de etymologiebank worden gevonden. Als je het woord moveren opzoekt, krijg je eerst in chronologische volgorde de verklaringen uit Nederlandse etymologische woordenboeken, en daaronder de inhoud van dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands: Afrikaans en Surinaams-Nederlands. Daar staat dan de herkomst van het Afrikaanse moveer.

Meerwaarde

De toevoeging van het Afrikaans geeft de etymologiebank een heel mooie meerwaarde: regelmatig blijkt bijvoorbeeld dat het Afrikaans een oude betekenis heeft behouden die in het Nederlands is verdwenen, zoals tronk voor ‘gevangenis’, of stoep voor ‘veranda’.

Ook kan het Afrikaans iets vertellen over de zeventiende-eeuwse Hollandse of Amsterdamse spreektaal. Uit de Afrikaanse vorm kas blijkt dat toen de t na een stemloze medeklinker in het Hollands niet werd uitgesproken, en de korte klinker in Afrikaans botter ‘boter’ en skottel ‘schotel’ reflecteren de oude Amsterdamse uitspraak.

We hopen dat deze uitbreiding zowel bij de Nederlandse als de Afrikaanse lezers in de smaak valt. Wat mij betreft is het werk nog niet klaar: ik wil dolgraag nog meer Afrikaanse etymologieën toevoegen. Lezers die suggesties hebben voor geschikte etymologische bronnen, kunnen zich melden bij Nicoline van der Sijs: post@nicolinevdsijs.nl.