…..

“De lockdown is in Nederland nooit zo streng geweest als in de meeste andere Europese landen of in Zuid-Afrika.”

…..

In Nederland lijkt de tweede golf van de coronapandemie net op tijd afgeweerd. “De situatie is nu niet alarmerend”, verklaarde premier Rutte dinsdag 1 september tijdens een persconferentie, “maar het blijft spannend.” Een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen sinds de coronacrisis in maart begon.

De afgelopen maanden verzamelde Voertaal-fotograaf Elize Zorgman coronawaarschuwingen op verschillende plaatsen in Nederland, zoals stations en winkelstraten.

De eerste besmettingen met het corona- of COVID-19-virus werden in Nederland op 27 februari vastgesteld bij personen die kort daarvoor voor werk of vakantie in Noord-Italië waren geweest, het eerste epicentrum van de pandemie in Europa. Het traditionele carnaval bleek vervolgens een “superspreiding-event”, vooral in de provincie Brabant. Op 6 maart volgde de eerste Nederlandse coronadode. Daarna liepen de cijfers snel op. De piek lag in de laatste week van maart en de eerste twee weken van april.

Sinds het begin van de crisis zijn er in Nederland officieel 70.071 besmettingen geteld en 6.215 sterfgevallen. Hoewel het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de cijfers elke dag bijhoudt, zijn deze gegevens minder accuraat dan je zou denken. Het RIVM baseert zijn getallen op de informatie die het binnenkrijgt via de gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD’s). Lang niet iedereen die symptomen heeft, laat zich testen, en het kan ook gebeuren dat iemand die besmet is met het virus en het kan overdragen op anderen, daar zelf niets van merkt.

…..

“In de verpleeghuizen heeft zich het grootste drama afgespeeld.”

…..

Van sommige verpleegtehuizen is bekend dat oudere bewoners die symptomen krijgen, vanwege het landelijke tekort aan testkits niet op corona getest worden. Als formele doodsoorzaak wordt dan bijvoorbeeld “longontsteking” genoteerd. In juli meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat er in maart en april tenminste 6331 personen aan Covid-19 overleden zijn – 1172 meer dan de 5159 volgens het RIVM. Daarnaast waren er volgens het CBS in maart en april nog eens 1956 mensen die “vermoedelijk” aan corona gestorven zijn. 

Voortschrijdend inzicht

Het duurde even voor de Nederlandse regering, die zich laat adviseren door het RIVM, de ernst van de situatie door had. Daar kwam bij dat het RIVM in de beginfase ook nog speelde met de gedachte om de besmettingen te laten oplopen, zodat er groepsimmuniteit of “kudde-immuniteit” zou ontstaan (de strategie die in Zweden is gevolgd, met twijfelachtig succes). Dit idee werd pas losgelaten toen duidelijk werd hoeveel mensen er eerst zouden moeten sterven voor de rest van de bevolking voldoende antistoffen zou hebben opgebouwd. (En toen wisten de deskundigen nog niet dat mensen die al een keer corona hebben gehad, opnieuw besmet kunnen raken.)

Maar half maart werden er in snel tempo allerlei veiligheidsmaatregelen doorgevoerd. De lockdown is in Nederland nooit zo streng geweest als in de meeste andere Europese landen of in Zuid-Afrika. De regering gaf de voorkeur aan een “intelligente lockdown”. Plaatsen waar gewoonlijk veel mensen samenkomen, zoals scholen, kantoren, sportstadiums en museums, werden gesloten en alleen mensen met een vitaal beroep – zoals zorgmedewerkers, supermarktpersoneel, transportmedewerkers en journalisten – mochten nog met het openbaar vervoer. Ook werd erop aangedrongen dat iedereen regelmatig de handen waste en anderhalve meter afstand hield van anderen die niet tot hetzelfde huishouden behoorde. Wie bij zichzelf symptomen van het virus bespeurde, moest zich zo snel mogelijk laten testen, en als er besmetting vastgesteld werd, werd er door de gemeentelijke gezondheidsdienst een bron- en contactonderzoek uitgevoerd.

…..

“Het traditionele carnaval bleek vervolgens een ‘superspreiding-event’.”

…..

Anders dan in Zuid-Afrika werd er geen avondklok ingesteld en je had, anders dan in onder meer Frankrijk, ook geen vergunning nodig om de straat op te gaan. Maar de regering vertrouwde erop dat burgers “intelligent” genoeg waren om zoveel mogelijk thuis te blijven. Inderdaad lagen bijvoorbeeld de anders zo drukke winkelstraten van Amsterdam er in deze periode verlaten bij. Haast instinctief trokken mensen na een dag binnen zitten de vrije natuur in: wandelen, fietsen, joggen. Dan kwam je er toch even uit, en meer bewegen was ook nog eens goed voor je weerstand.

Liever geen stofzuigerzak

De overheidsmaatregelen werden niet altijd zo strikt nageleefd als de bedoeling was. Zo kampte Nederland lang met een tekort aan mondkapjes. Daardoor kon er pas op 1 juni een mondkapjesplicht ingesteld worden voor het openbaar vervoer. Overigens zijn de deskundigen van het RIVM er tot op de dag van vandaag niet van overtuigd dat mondkapjes mensen kunnen beschermen tegen besmetting. “Als iedereen zich houdt aan de basisregels, is het niet nodig om een mondkapje te dragen”, aldus de RIVM-website (waarop overigens ook aangeraden wordt om voor het filter van het mondkapje liever geen stofzuigerzak te gebruiken).

Behalve een tekort aan mondkapjes had Nederland in het begin ook gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen voor zorgmedewerkers, ic-bedden en testkits. Niettemin begon de toename van het aantal besmettingen na een paar weken af te nemen. Op 6 juli kwamen er volgens het RIVM maar 41 nieuwe besmettingen bij; de minste in een lange tijd. En omdat het nodig was om naast de risico’s voor de volksgezondheid ook de economische belangen in acht te nemen, begon de regering vanaf 1 juni met een geleidelijke versoepeling van de coronamaatregelen.

Vanaf die dag konden horecagelegenheden, theaters, bioscopen, musea en bibliotheken hun deuren dus weer openen. Wel worden er strenge regels aan de veiligheid gesteld. Zo mochten er aanvankelijk niet meer dan 30 bezoekers toegelaten worden, moest de anderhalvemeterregel toegepast worden en was het toegestane aantal bezoekers tevens afhankelijk van het beschikbare vloeroppervlak. In een café was staan aan de bar er niet meer bij; iedereen moest op een vaste plek gaan zitten. Bedrijven die zich niet aan de regels hielden, werden opnieuw gesloten. Dat overkwam onder meer een Amsterdams restaurant met de onfortuinlijke naam “No Rule”.

Op vakantie

Helaas hebben reizigers uit Nederland al vóór het begin van de lockdown hier bijgedragen aan de verspreiding van het coronavirus naar andere landen. Zo wordt een reiziger vanuit Nederland die tussen 3 en 13 maart in Zuid-Afrika deelnam aan een wijnexcursie inmiddels de “Patient Zero of the Winelands” genoemd. In Suriname werd op 13 maart de eerste besmetting vastgesteld bij een reiziger die onlangs in Delft en Rotterdam was geweest. Dezelfde dag werd ook de eerste besmetting vastgesteld op Curaçao.

…..

“De cijfers van het RIVM zijn minder accuraat dan je zou denken.”

…..

In maart sloot Nederland de grenzen voor (vrijwel alle) buitenlandse bezoekers en kwam ook het internationale vliegverkeer stil te liggen. Inmiddels is voor een groot aantal Europese landen het reisadvies versoepeld. Het is aangepast van “oranje” (vakantiereizen afgeraden) naar “geel” (vakantiereizen mogelijk, er blijven risico’s). Als het aantal besmettingen in een land of regio opnieuw toeneemt, kan het reisadvies weer aangepast worden en loopt de reiziger alsnog het risico dat hij bij terugkeer tien dagen in thuisquarantaine moet gaan. Zo hebben populaire vakantiebestemmingen als Spanje en zekere delen van Frankrijk onlangs opnieuw “code oranje” gekregen. Andersom zijn Nederlandse reizigers nog niet welkom in sommige andere landen, waaronder het Verenigde Koninkrijk. Voor reizen buiten Europa blijft het reisadvies vooralsnog “oranje”; de verwachting is dat de richtlijnen binnen enkele weken ook voor sommige landen buiten Europa worden versoepeld. 

Een hellende vlak

In de eerste fase van de pandemie waren het vooral bejaarden van 65 jaar en ouder die aan de ziekte overleden. Sinds de versoepeling van de regels komen de meeste besmettingen voor onder jonge mensen tussen 20 en 40 jaar – een groep waarvan aanvankelijk werd gedacht dat die minder vatbaar was voor het virus.

…..

“Sinds de versoepeling van de regels komen de meeste besmettingen voor onder jonge mensen tussen 20 en 40 jaar.”

…..

Het is juist onder jongeren en jongvolwassenen dat het ongeduld om terug te keren naar het “oude normaal” het sterkst is. Ze willen eindelijk weer kunnen feesten, met hun vrienden naar de camping in Zeeland of op vakantie naar Salou. Daarbij trekken ze zich niets meer aan van de veiligheidsvoorschriften. Daarom komen in deze groep nu de meeste besmettingen voor.

Tegelijkertijd zien we dat ook de maatschappij als geheel de voorzichtigheid steeds meer uit het oog lijkt te verliezen. Dat geldt zelfs voor politiek Den Haag: het kabinet ging begin juni zes weken met reces in de verwachting dat de hele bevolking, die maanden opgesloten had gezeten, zich ondertussen braaf aan de regels zou houden. Premier Rutte en minister van Gezondheid Hugo de Jonge moesten zodra ze terug waren de touwtjes weer stevig aantrekken. De gevreesde “tweede golf” kwam, na alle inspanningen en opofferingen van het voorjaar, opeens gevaarlijk dichtbij!

De regering weigert om opnieuw regels in te stellen die voor het hele land gelden, omdat de situatie in de grote steden bijvoorbeeld sterk kan verschillen van die in de provincie. De burgemeesters van Amsterdam en Rotterdam, waar het aantal besmettingen sinds 1 juni weer onrustbarend toenam, hebben voor bepaalde drukbezochte winkelgebieden in hun stad twee weken lang een mondkapjesplicht ingesteld. Deze “proef” is nu alweer voorbij. Maar eerlijk gezegd zou het voor andere grote steden ook geen slecht idee zijn.

Ook in de winkels waar men zich aanvankelijk angstvallig aan de regels hield, holt de discipline achteruit. Bij de ingang van de supermarkt staat geen medewerker meer om de karretjes schoon te maken en erop toe te zien dat klanten niet met zijn tweeën naar binnen gaan. In veel andere winkels is het pompje met ontsmettingsmiddel om bij binnenkomst je handen te reinigen, inmiddels verdwenen.

Controle op Schiphol laat te wensen over

Wat veel verbazing wekt, is dat de regering zich op het standpunt stelt dat het okay is om te vliegen. Wel is het dragen van een mondkapje aan boord van een vliegtuig verplicht. Veel Nederlanders kunnen zich niet aan de indruk onttrekken dat economische belangen hier zwaarder wegen dan de volksgezondheid.

…..

“Veel internationale reizigers gebruiken Schiphol als doorgangshaven om een ander land binnen te komen waar strengere regels gelden.”

…..

En in de praktijk worden reizigers die via Schiphol reizen, op de luchthaven zelden getest, zelfs niet als ze uit een land komen dat het predicaat “code oranje” heeft meegekregen. En er is geen enkele instantie die erop toeziet dat reizigers die terugkomen uit een risicogebied, thuis eerst tien dagen in quarantaine gaan. Nederland staat inmiddels bekend als een “makkelijk” land, en veel internationale reizigers gebruiken Schiphol als een doorgangshaven om bijvoorbeeld vanuit een “oranje” land zonder moeite een ander land binnen te komen waar de regels wel strikt gehandhaafd worden.

Foutje

Hoe moeilijk het is om je altijd aan de regels te houden, blijkt wel uit twee opspraak wekkende voorvallen. Zo dook er een vakantiekiekje op van koning Willem-Alexander en koningin Maximá, waarop ze gezellig poseren met een Griekse restauranthouder, zonder de anderhalve meter afstand in acht te nemen.

En vorige week ging er op sociale media een foto rond van het huwelijk van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid, waarop de bruiloftsgasten eveneens te dicht bij elkaar stonden. Onder de gasten ook staatssecretaris Ankie Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid, die het paar in de echt had verbonden. Grapperhaus en Broekers-Knol moesten door het stof gaan omdat juist zij als bewindslieden het goede voorbeeld zouden moeten geven.

…..

De Jonge: “Wij gaan in deze samenleving als één maatschappij het virus bestrijden.”

…..

Grapperhaus’ geloofwaardigheid is in het geding omdat hij binnen het kabinet specifiek belast is met de naleving van de coronaregels, inclusief boetes en een aantekening op het strafblad voor de overtreder. Minister-president Rutte bleef zijn minister vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie verdedigen en zei dat er voor Grapperhaus “een schaduw over zijn huwelijk ligt”. Het valt te hopen dat de premier daarmee alleen Grapperhaus’ trouwdag bedoelde…ⁱ

Economische gevolgen

Uiteraard heeft de coronacrisis ook in Nederland ernstige gevolgen voor de economie. Het CBS maakte half augustus bekend dat de Nederlandse economie in het tweede kwartaal (april-juli 2020) met 8,5 procent gekrompen is. Een zo sterke daling is volgens het CBS nog nooit eerder gemeten – zelfs niet tijdens de depressie van de jaren dertig of de kredietcrisis van de jaren 2007-2011. De krimp in Nederland was wel kleiner dan gemiddeld in de eurozone en in omringende landen als België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

Zwaar getroffen sectoren zijn onder meer handel, horeca, toerisme, de luchtvaart, de uitzendbranche, de culturele sector (waarover later meer) en de sport. En ondanks de belangrijke rol van de ziekenhuizen bij het bezweren van de crisis had zelfs de zorgsector het moeilijk, doordat veel andere behandelingen uitgesteld moesten worden of doordat patiënten liever niet naar het ziekenhuis kwamen.

Half maart kwam het kabinet onmiddellijk met een pakket steunmaatregelen waarmee bedrijven de eerste drie maanden konden overbruggen. Het doel was om niet alleen de gezondheid, maar ook de banen en inkomens van de burgers te beschermen. “Geld mag hier niet het hoofdonderwerp zijn”, zei premier Rutte destijds.

Bedrijven konden bijvoorbeeld, afhankelijk van de gederfde inkomsten, tot 90% van de loonkosten vergoed krijgen; ze konden een eenmalige gift van € 4000 krijgen om andere doorlopende kosten te dekken; en het werd onder bepaalde voorwaarden tijdelijk makkelijker om een lening, uitstel van betaling of renteverlaging te krijgen. Ook voor freelancers (zzp’ers) kwam er in deze eerste ronde een regeling waarbij het inkomen werd aangevuld tot bijstandsniveau. Na 1 juni werden bepaalde regels aangescherpt, maar vanaf dat moment konden sommige bedrijven hun werkzaamheden gelukkig ook hervatten.

…..

Rutte: “Geld mag hier niet het hoofdonderwerp zijn.”

…..

Op 28 augustus presenteerde het kabinet alweer het derde steun- en herstelpakket voor ondernemers en werkenden; dit loopt door tot ín 2021. Dit nieuwe pakket is meer gericht op de toekomst. Het kabinet komt bijvoorbeeld met nieuwe maatregelen om bedrijven te stimuleren meer te investeren in economische groei. Ook zet het extra middelen in om mensen via scholing en begeleiding te helpen bij het vinden van nieuw werk, desnoods in een heel nieuwe richting.

Ondanks deze maatregelen moet Nederland volgens kredietverzekeraar Coface rekening houden met een golf van faillissementen. Coface verwacht dat het aantal faillissementen in Nederland de komende anderhalf jaar met 36 procent (tot ca. 8000 bedrijven) toeneemt.

Hoe de economie zich de komende tijd zal ontwikkelen, is sterk afhankelijk van de vraag of het land én de wereld het coronavirus de baas kunnen worden.

Culturele sector 

Een sector die wereldwijd zwaar getroffen is, is de culturele sector. Theaters en concertzalen moesten wekenlang dicht; artiesten konden niet meer optreden en ook bedrijven en arbeidskrachten om hen heen zaten tijdelijk zonder werk. In juli kwam het bericht dat het Klederdrachtmuseum in Amsterdam als (voor zover bekend) eerste museum wegens de coronacrisis zijn deuren moest sluiten. Op dat moment vreesde een kwart van alle Nederlandse musea als gevolg van de crisis failliet te gaan.

Ook hier liet de overheid zich niet onbetuigd. Het Rijksmuseum ontving de meeste steun (ruim 2,7 miljoen euro) en ook andere grote publiekstrekkers in Amsterdam kregen relatief grote bedragen: het Van Gogh Museum 1,9 miljoen, de Nationale Opera en Ballet ruim 1,7 miljoen, het Concertgebouw bijna 1,4 miljoen. Dat bracht verlichting, maar toch leden de instellingen nog steeds zware verliezen.

De coronacrisis creëerde ook nieuwe kansen. Haast alles en iedereen was gedwongen zichzelf online opnieuw uit te vinden. Van veel voorstellingen en tentoonstellingen werden een digitale versie gemaakt. Het Amsterdam Museum kwam met een fascinerende online tentoonstelling “Corona in de stad”, waarin het beeld werd vastgelegd van de historische periode die we nu beleven. Een deel van de voorstellingen die de afgelopen maanden gelivestreamd werden, zijn nu nog steeds online terug te kijken. (Zie voor een overzicht dit overzicht samengesteld door de Boekman Stichting.)

Sinds 1 juni zijn veel zalen weer open. In de theaterwereld worden voorstellingen die voor het voorjaar gepland stonden, doorgeschoven naar het najaar en ook in 2021 moet er nog flink ingehaald worden. De situatie is nog lang niet terug bij het oude. Eerst mochten er maar 30 bezoekers toegelaten worden, later 100. Nu geldt er geen maximum aantal bezoekers meer, maar de anderhalvemeterregel moet wel gehandhaafd worden. Dat betekent natuurlijk dat de zaal niet naar zijn totale capaciteit uitgebaat kan worden. Een voorbeeld volstaat: onlangs werd bekend dat er jaar een einde komt aan de legendarische reeks “Meesterpianisten” in het Concertgebouw in Amsterdam, waaraan de afgelopen 33 jaar wereldberoemde pianisten aan deelnamen als Martha Argerich, Alfred Brendel, Maurizio Pollini en Lang Lang. Als er voor een zaal met 2000 stoelen nog maar 350 kaartjes verkocht kunnen worden, is zo’n project niet langer rendabel. Daarbij moet verder opgemerkt worden dat veel mensen nog huiverig zijn om naar theater of bioscoop te gaan; zelfs met een beperkt aantal stoelen zitten de zalen nog niet vol.

…..

“De coronacrisis creëerde ook nieuwe kansen.”

…..

Op 28 augustus kwam het bericht dat het kabinet 482 miljoen euro extra uittrekt voor de culturele sector. Daarnaast kunnen kunstenaars en culturele instellingen ook een beroep doen op de algemene steunmaatregelen. Volgens het kabinet betekent dit dat er alles bij elkaar naar verwachting ruim 700 miljoen beschikbaar is voor cultuur. Critici vinden dat zelfs 700 miljoen euro een schijntje is vergeleken met het steunpakket van 3,4 miljard euro dat de regering al in juli over had om luchtvaartmaatschappij Air France-KLM van de ondergang te behoeden. Maar voorlopig kunnen ook veel culturele instellingen en individuele kunstenaars weer even vooruit.

Onderwijs

Geleidelijk – om te voorkomen dat iedereen massaal tegelijk op vakantie gaat, is Nederland van oudsher verdeeld in drie regio’s: Noord, Midden en Zuid – gaan sinds half augustus de scholen weer open.

Toen alle scholen en kinderdagverblijven half maart gesloten werden, moesten docenten overschakelen op nieuwe manieren van lesgeven, vooral digitaal. Ouders moesten hun kinderen thuis begeleiden, terwijl ze ook hun eigen werkzaamheden zo goed mogelijk van huis uit voortzetten.

Na de versoepeling van coronamaatregelen in juni konden scholen de laatste weken voor het begin van de zomervakantie alweer voorzichtig experimenteren met halve klassen (bijvoorbeeld de ene helft ’s ochtends en de andere helft ’s middags) en vaste looproutes door het gebouw waarbij de anderhalvemeterregel gewaarborgd kon worden.

Nu, na de zomervakantie, wordt het gewone onderwijs zoveel mogelijk hervat, met looproutes in de gangen en de afspraak om ramen en deuren zoveel mogelijk open te laten. Er bestaat veel zorg over de veiligheid van de ventilatiesystemen; in oude gebouwen zou het luchtcirculatiesysteem het virus tussen de lokalen kunnen verspreiden. Vanwege de vele risico’s stellen sommige scholen het gebruik van mondkapjes in de klas of bij de lokaalwisseling tussen de lessen, preventief verplicht. Ondanks alle maatregelen doken er tijdens de eerste weken al verhalen op dat er leerlingen met corona naar school komen. Er bestaat geen landelijk protocol voor wat een school in zo’n geval moet doen. Sommige scholen sturen alleen de klas van de betreffende leerling tien dagen naar huis; andere scholen gaan helemaal voor een paar weken dicht.

Docenten vertellen dat niet alleen de leerlingen, maar ook zij het lastig vinden om altijd de verplichte anderhalve meter afstand te bewaren. Ten eerste kun je niet meer meekijken in een schrift als een leerling een oefening maakt. Ten tweede vinden sommige mentoren het moeilijk om in de nieuwe situatie een vertrouwelijk gesprek met een leerling te voeren; je kunt geen bemoedigende arm om een kind heen slaan als het dat nodig heeft. (De meningen over de wenselijkheid van fysiek contact tussen docenten en leerlingen zijn uiteraard verdeeld.) Ten derde geven docenten aan dat ze zich zélf onveilig voelen met zoveel leerlingen en collega’s om zich heen. Dat geldt bijvoorbeeld voor sommige docenten die zelf al wat ouder zijn of om een andere reden tot een van de risicogroepen behoren, of voor docenten die gezinsleden hebben die extra kwetsbaar zijn.

Protesten

De meeste mensen, bedrijven en instellingen hebben sinds het begin van de coronacrisis proefondervindelijk hun weg moeten zoeken. Er bestond geen draaiboek voor de nieuwe situatie waarin we met zijn allen zijn beland. Die onzekerheid geldt ook voor de Nederlandse regering en zijn belangrijkste wetenschappelijke adviseur in deze crisis, het RIVM. Er zijn veel dingen goed gegaan: de eerste golf van de epidemie was half juni flink ingedamd. En de economie begint alweer aan te trekken.

…..

“Veel mensen zijn nog huiverig om naar theater of bioscoop te gaan.”

…..

Maar er zijn ook zaken misgelopen. De verwarrende boodschappen van het RIVM over “kudde-immuniteit” en het nut van mondkapjes wekken irritatie. En het idee van een “intelligente” lockdown waarbij elk weldenkend mens uit vrije wil doet wat verstandig is, is voor sommigen te hoog gegrepen, terwijl anderen de laissez-faire-houding van het kabinet onder leiding van de liberaal Rutte juist niet krachtdadig genoeg vinden. In de verpleeghuizen heeft zich het grootste drama afgespeeld. Niet alleen heeft het niet verplicht stellen van mondkapjes in de verpleeghuizen voor onnodig veel doden geleid; daarnaast mochten de bewoners maandenlang hun familieleden niet ontvangen. Wie het virus overleefde, dreigde weg te kwijnen van eenzaamheid.

Sinds juni wordt er op verschillende plaatsen in het land regelmatig gedemonstreerd. De actiegroepen dragen uitdagende namen als “Viruswaanzin”, “Nederland in verzet” en “Integer Nederland”. Over het algemeen vinden de demonstranten de maatregelen van de regering te repressief; de overheid zou het coronavirus – volgens sommigen niet meer dan een “griepje” – misbruiken om meer macht over de bevolking te krijgen. De plannen voor een corona-app waarmee de overheid kan nagaan wie wanneer en samen met wie in een bepaald gebied is geweest, worden gezien als een onbehoorlijke inbreuk op de privacy van de burger. Ook de plannen voor een “Spoedwet” die cruciale bevoegdheden voor onbepaalde tijd overdraagt aan de regering, zetten kwaad bloed.

…..

“Sommige demonstranten denken dat de overheid het coronavirus misbruikt om meer macht over de bevolking te krijgen.”

…..

Verschillende complottheorieën doen de ronde. De hittegolf die Nederland twee weken in zijn greep hield, deed de gemoederen nog verder oplopen. Onder de demonstranten bevinden zich mensen die door de coronacrisis hun inkomen hebben verloren en de regering verantwoordelijk houden voor hun ellende. Sommigen lagen ook voor het coronatijdperk al regelmatig overhoop met de autoriteiten. Soms wordt aansluiting gezocht bij ver-rechtse groeperingen, zowel in eigen land als internationaal. Toen een deel van de 38.000 anti-coronademonstranten, dit weekend in Berlijn, het gebouw van de Reichstag bestormde, werd daarbij naast de Amerikaanse vlaggen van militante Trump-ondersteuners ook de omgekeerde Nederlandse vlag gezien: een symbool van verzet en burgerlijke ongehoorzaamheid.

Op sociale media deed wekenlang #dorhout de ronde. Iemand die duidelijk niet van plan was om zich nog langer te laten inperken, stelde de vraag waarom zij rekening moest houden met ouderen en andere kwetsbare groepen – in haar opinie “dor hout” binnen de samenleving. Deze hashtag werd massaal overgenomen door anderen – vaak jongeren die dachten dat zij niet vatbaar waren voor het virus en die weigerden om zich nog langer van hun pleziertjes te laten beroven. Zij vonden dat de kwetsbaren maar thuis moesten blijven zodat zijzelf vrij konden bewegen. Als reactie adopteerden anderen uit solidariteit met mensen uit de risicogroepen #dorhout als een geuzennaam.

…..

“Sommige docenten geven aan dat ze zich zélf onveilig voelen met zoveel leerlingen en collega’s om zich heen.”

…..

Minister De Jonge verklaarde over deze kwestie tijdens de persconferentie van dinsdag 1 september: “Het is niet verstandig om de weg op te gaan waarbij je onderscheid gaat maken tussen groepen. Dus niet één groep terugtrekken, zodat een andere groep zijn gang kan gaan. […] Wij gaan in deze samenleving als één maatschappij het virus bestrijden.”

De belangrijkste boodschap van de persconferentie was dat de anderhalvemeterregel voorlopig blijft gelden, waarschijnlijk tót er een vaccin tegen het coronavirus gevonden is. Volgens Rutte en De Jonge zijn de testresultaten veelbelovend. Ze zijn voorzichtig optimistisch dat de eerste vaccins er begin 2021 zullen zijn. Tot die tijd is het nodig om geduldig te zijn en de kalmte te bewaren.

• Foto’s: Elize Zorgman

****

ⁱ Op dinsdag 1 september doken er aan het einde van de dag meer foto’s op van Grapperhuis’ bruiloft, waarop is te zien dat de bruiloftsgasten een rij vormden om het bruidspaar te feliciteren. Daarbij was er sprake van handen schudden en knuffelen. Het is de vraag of Grapperhaus’ positie hierna nog te handhaven is.