De Europese Unie heeft sancties ingesteld tegen Iran. De Iraanse veiligheidsdienst kan namelijk in verband worden gebracht met meerdere moorden en verijdelde aanslagen op Europees grondgebied. Ook in Nederland.
De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft “sterke aanwijzingen dat Iran betrokken is geweest bij de liquidaties van twee Nederlanders van Iraanse komaf in Almere in 2015 en in Den Haag in 2017”. Dat schreef minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer. De slachtoffers zouden tegenstanders van het Iraanse regime zijn geweest. “Het kabinet vindt dat dergelijke vijandige acties de Nederlandse soevereiniteit op flagrante wijze schenden en onaanvaardbaar zijn”, aldus de minister.
Volgens Blok waren de bevindingen van de AIVD al eerder bekend. Daarom heeft Nederland vorig jaar juni de Iraanse ambassadeur op het matje geroepen en twee medewerkers van de Iraanse ambassade het land uit gezet. Dat wil overigens niet zeggen dat deze diplomaten direct betrokken zouden zijn geweest bij de aanslagen en die bijvoorbeeld zouden hebben aangestuurd.
Samen optrekken
De twee moorden op tegenstanders van het Iraanse regime in Nederland staan niet op zichzelf. De Volkskrant (9 januari 2019) bericht dat een Iraanse diplomaat een bom zou hebben geleverd om in Parijs een aanslag te plegen op een bijeenkomst van tegenstanders van het regime. En in Denemarken zouden de liquidaties van meerdere “staatsvijanden” verijdeld zijn.
De Nederlandse regering wilde nooit uitleggen waarom de Iraanse diplomaten vorig jaar het land moesten verlaten. Nu pas verduidelijkt Blok de reden voor dit lange stilzwijgen, dat vooral onder Iraniërs in Nederland voor veel onrust heeft gezorgd. Het komt erop neer dat Nederland eerst afspraken over sancties wilde maken met de andere lidstaten van de Europese Unie. Nederland is zo klein, dat het geen zin heeft als sancties alleen door Nederland worden uitgevoerd, is Bloks redenering. Alleen als alle EU-landen samen optrekken, hebben sancties daadwerkelijk impact.
Gisteren heeft de Deense minister van Buitenlandse Zaken, Anders Samuelsen, dan ook in Brussel bekendgemaakt dat de Europese Unie sancties tegen Iran instelt vanwege plannen van de Iraanse geheime dienst om aanslagen in Europa te plegen. “Een krachtig signaal van de EU dat we dergelijk gedrag in Europa niet accepteren”, aldus Samuelsen op Twitter.
De sancties komen erop neer dat eventuele Europese tegoeden van het Iraanse Ministerie van Inlichtingen en Veiligheid en twee medewerkers worden bevroren en dat ze op de Europese terroristenlijst komen te staan.
Macht van “Teheran” is ook in Europa voelbaar
Iraanse dissidenten die hun land zijn ontvlucht en in Nederland wonen, zijn blij met de sancties. Toch voelen ze zich in Nederland nog steeds niet veilig. Uit hun verhalen blijkt dat er in Nederland ook Iraniërs wonen die als informant voor de Iraanse regering optreden. Volgens de Leidse rechtsfilosoof Afshin Ellian, die in 1989 als politiek vluchteling naar Nederland kwam, verzamelt de Iraanse geheime dienst “op grote, gestructureerde schaal informatie over dissidenten” (Telegraaf, 9 januari 2019)
In een interview in het Algemeen Dagblad noemt Ellian Iran vandaag “heel gevaarlijk”. “De Iraanse inlichtingendiensten hebben connecties met Hezbollah en internationale drugskartels. De Iraanse staat kun je nog enigszins controleren, maar als andere organisaties worden ingehuurd voor het vuile werk, zoals drugskartels, dan lukt dat niet meer.”
Ellian juicht de sancties toe. Maar hij geeft tegelijk aan dat er meer nodig is. “Alle Iraanse instellingen in Europa moeten worden doorgelicht. Je moet de netwerken van de geheime diensten van Iran ontmantelen. En bedrijven die zaken doen met Iran moeten ook oppassen. Voor je het weet doe je via het militair-industriële complex zaken met de Republikeinse Garde en de inlichtingendiensten.”
Nucleair akkoord
Ondertussen betoont de Iraanse regering zich weinig onder de indruk van de sancties. Die zullen Europa “niet ontslaan van de verantwoordelijkheid voor het herbergen van terroristen”, zegt de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Mohammad Javad Zarif dinsdag in een reactie. Daarmee verwijst hij naar het feit dat landen als Denemarken, Nederland en Frankrijk onderdak zouden bieden aan leden van de verbannen Iraanse oppositiegroep Mujahedin-e Khalq. (NU, 8 januari 2019)
Goedbeschouwd heeft Iran ook niet zo veel te vrezen. De sancties richten zich uitsluitend tegen direct betrokken diensten en personen. Er is geen sprake van brede economische sancties.
Dat de Europese Unie zo voorzichtig te werk gaat, heeft te maken met het nucleaire akkoord uit 2015. Dat moet voorkomen dat Iran kernwapens ontwikkelt. De Amerikaanse president Trump vond deze “deal” niet goed genoeg en heeft het akkoord vorig jaar eenzijdig opgezegd. Sinds de Verenigde Staten nieuwe economische sancties tegen Iran hebben ingesteld, probeert de EU de gevolgen hiervan voor Iran te verzachten.
De Europese Unie bevindt zich dus in een spagaat, en dat is doorgaans een weinig benijdenswaardige positie. Aan de ene kant moet men Iran te vriend houden om het nucleaire akkoord te redden. Aan de andere kant kan de EU niet toelaten dat een vreemde mogendheid moordaanslagen pleegt op haar grondgebied. (Volkskrant, 9 januari 2019)
Lees ook:
Buro: IG