Naar aanleiding van haar deelname aan het US Woordfees in Stellenbosch hadden Loes Nas en Karin Benjamin een kort gesprek met Evelyn Groenink over haar laatste boek, Incorruptible, dat verbanden onderzoekt tussen de moorden op Dulcie September, Chris Hani en Anton Lubowski.
Incorruptible is het vervolg op het eerder in 2001 verschenen Dulcie, een vrouw die haar mond moest houden (Atlas, 2001).
Na het verschijnen van dit boek is Evelyn Groenink niet gestopt met haar naspeuringen en kon zij in de daaropvolgende jaren diepere verbanden blootleggen tussen bovengenoemde moorden.
Evelyn Groenink, US Woordfees 2019 (Foto: Golda Simmers)
Hoe is het idee voor Incorruptible ontstaan?
Eigenlijk was ik in eerste instantie helemaal niet van plan een boek over Dulcie September te schrijven. Het motief voor haar moord op 29 maart 1988 was op het eerste gezicht duidelijk: hier was een Zuid-Afrikaans doodseskader voor verantwoordelijk.
Ik woonde destijds in Amsterdam en dacht dat het gemakkelijk zou zijn de moordaanslag te verslaan. Maar langzamerhand werd het uit allerlei details duidelijk dat er meer aan de hand was. Dulcie bleek o.a. niet van achter, maar van voren neer te zijn geschoten, er waren verdachte schilders en geheimzinnige buren in het gebouw waar het Parijse ANC kantoor gevestigd was; de Franse geheime dienst bleek betrokken.
Er was een link tussen nucleaire activiteiten in Frankrijk en Zuid-Afrika. Men probeerde gegevens aan mij te ontfutselen door een “fake” interview met een journalistiek blad op te zetten.
Toen Abdul Minty, die destijds de wapenboycot campagne vanuit Oslo leidde, tegen mij zei: “Waarom Dulcie?” ben ik hier verder ingedoken. Het motief was onduidelijk. Er was een zogeheten dodenlijst gevonden, maar alle andere namen op de lijst waren nog steeds in leven.
Veel dingen klopten niet. De kogelrichting klopte niet. De Franse geheime dienst had al vanaf 1985 belangstelling voor haar getoond. Mijn hotelkamer was overhoop gehaald toen ik in Parijs was voor onderzoek. Kortom, mijn achterdocht als onderzoeksjournalist was gewekt.
In 2001 publiceerde Atlas in Nederland Dulcie, een vrouw die haar mond moest houden, maar het verhaal bleek nog niet af te zijn. Wat ik wel jammer vind, is dat het verhaal destijds onvoldoende is opgepakt. Vandaar dat ik hiermee verder aan de slag ben gegaan in Incorruptible.
Na 2001 bleef ik verder onderzoek doen naar twee andere spraakmakende moorden op anti-apartheidsactivisten Chris Hani en Anton Lubowski, en kon ik verbanden blootleggen tussen de drie moorden.
De rode draad is dat ze alle drie ongevoelig waren voor corruptie en in de weg stonden van grotere belangen van anderen, zij het de wapen- en luchtvaartindustrie, zij het casino-, transport- en andere belangen. Harde bewijzen heb ik niet, maar dat ik gevoelige snaren geraakt heb, is wel duidelijk.
Hoezo?
Toen Jacana in 2017 Incorruptible wilde uitgeven, kreeg de uitgever bedreigingen uit onverwachte hoek, er werd gedreigd Gerrie Nel en de Scorpions op ze af te sturen. De publicatie van het boek werd toen uiteindelijk teruggetrokken. Ik liet het er niet bij zitten en heb degenen die ik in het boek beschuldigde, om weerwoord gevraagd.
Nadat ik dit ontvangen had, heb ik besloten het boek in eigen beheer uit te geven omdat ik het belangrijk vond mijn kennis als onderzoeksjournalist te delen. Jacana verzorgt de distributie.
Mijn volgende boek, over Ivan Pillay, dat voor november 2019 gepland staat, zal overigens wel door Jacana worden uitgegeven.
Het boek begint met de romance tussen Ivan en mij en gaat o.a. over de morele waarden waar SARS en hij voor staan en stonden: “doing the right thing”.
Je uit nogal wat beschuldigingen aan het adres van het ANC in Incorruptible. Heb je je materiaal aan het ANC overhandigd en wat was hun reactie hierop?
Ik heb mijn onderzoeksresultaten aan het ANC aangeboden, maar heb geen reactie gekregen. Ik denk dat het een geval is van een “inconvenient truth”. Er zijn nog teveel tegenkrachten aan het werk, het verhaal is duidelijk nog niet af.
Vooralsnog denk ik over het ANC zoals het zich nu ontwikkeld heeft, in termen van een “misdadigersyndicaat”. Het morele kompas is zoek, morele waarden zijn op de achtergrond geraakt. Zoals Ivan destijds over het ANC in ballingschap in Zambia zei: ANC staat voor African National Chaos.
En tenslotte onze laatste vraag: ben je nooit bang geweest tijdens je onderzoek?
Ik zie mezelf niet als een soort Batman, die overal problemen komt oplossen. Ik ben op zoek naar de rode draad en zoek verbanden. Natuurlijk ben ik bang geweest voor ons gezin, de kinderen, maar mijn verdediging is altijd geweest dat ik niet op zoek ben naar harde bewijzen, maar naar de rode draad.
Ik ben onderzoeksjournalist, lid van het onderzoeksnetwerk African Investigative Publishing Collective en daarnaast werk ik ook voor ZAM (Zuidelijk Afrika Magazine, www.zammagazine.com/) dat in Amsterdam door Bart Luirink wordt uitgegeven.
Mijn eerstvolgende bijdrage aan ZAM gaat over sexwerk in Groblersdal, in de context van een onderzoek naar sexwerk in zes verschillende Afrikaanse landen. En in november volgt mijn boek over “Mr Rogue”.
- Evelyn Groenink’s Incorruptible is verkrijgbaar bij de boekhandel en in de Exclusive’s boekentent bij het US Woordfees.
Lees ook
Buro: NB
