Op donderdag 28 juni is in het Tropenmuseum in Amsterdam de publicatie Woorden doen ertoe gepresenteerd, een handleiding over mogelijk gevoelige woorden in de museale sector.

Kun je vandaag de dag nog van een “stam” spreken en wie wordt daar dan mee bedoeld? Welke groepen zijn “inheems”, “Aboriginal”, Eskimo, of – als we aan Zuid-Afrika denken – “Khoikhoin” of “San”? Over wie hebben we het als we zeggen “niet-westers”, “traditioneel”, “wij” en “zij”? Welk gevoel hebben mensen die mindervalide zijn bij het woord “handicap”? Wat is het juiste voornaamwoord voor iemand die zichzelf identificeert als transgender? Zijn woorden die als neutraal gepresenteerd worden, wel echt zo onschuldig? En zijn we niet bezig met geschiedenisvervalsing als we gevoelige of denigrerende woorden uit het verleden weglaten? Dit soort kwesties wordt aangesproken in het 150 pagina’s tellende boekje Woorden doen ertoe. Een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector. 

Woorden doen ertoe is samengesteld door het Nationaal Museum voor Wereldculturen (NMVW), het samenwerkingsverband van het Tropenmuseum in Amsterdam, het Afrika Museum in Berg en Dal, het Museum Volkenkunde in Leiden en het Wereldmuseum in Rotterdam.

Het NMVW wil met Woorden doen ertoe bijdragen aan de dialoog over het woordgebruik in de museumwereld en aansluiten bij het maatschappelijke debat over de vraag of bepaalde woorden nog wel van deze tijd zijn. De publicatie belicht dat de beschrijving van een object soms net zoveel betekenis heeft als het object zelf. Dit kan helpen om beter te begrijpen waarom een woord dat voor de een geen lading heeft, bij een ander juist gevoelig ligt. Woorden doen ertoe biedt inzicht en alternatieven.

• U kunt de publicatie Woorden doen ertoe hier

Geïnformeerde keuzes

Musea stellen vragen met betrekking tot het gebruik van bepaalde terminologie. Welke woorden gebruiken we wel en welke niet in onze museumteksten en in welke context? Hoe gaan we om met onze collectieregistratie? En is ons woordgebruik eigenlijk nog wel van deze tijd? De publicatie is bedoeld om meer inzicht te geven in de politieke en sociale lading van bepaalde woorden die in musea worden gebruikt. Deze informatie kunnen de lezers, en dan met name museummedewerkers, meenemen bij het schrijven van teksten en het documenteren van objecten. Ook kan de publicatie ondersteuning bieden aan afdelingen zoals Educatie, Marketing en Programmering. Het zou de lezer in staat moeten stellen om beter geïnformeerde keuzes te maken over de woorden die hij of zij gebruikt. NMVW-directeur Stijn Schoonderwoerd: “Onze objecten zijn tijdloos, maar de manier waarop we over onze objecten praten en schrijven is dat niet. Woordgebruik is een weerspiegeling van de tijd waarin de woorden worden gebruikt.”

Museum voor Volkenkunde, Leiden / Foto: Kirsten van Santen

Werk in uitvoering

De woordenlijst beoogt niet allesomvattend te zijn. Er zullen ongetwijfeld nog woorden in ontbreken. Deze publicatie is dan ook work in progress, een tussenstand tot nu toe. Het dient als basis om verder te praten en als uitnodiging aan anderen om bij te dragen aan de verdere ontwikkeling ervan.

Praktische aanpassingen

In 2016 organiseerde het collectief Decolonize the Museum (een groep die musea confronteert met hun taal- en beeldgebruik) op uitnodiging van het Tropenmuseum een interventie waarin zij de teksten van de vaste opstelling van het museum kritisch onder de loep namen. Deze kritieken waren vervolgens inspiratie voor de vernieuwing van de museale teksten in 2017. Ook in Museum Volkenkunde zullen bepaalde museumteksten worden aangepast, evenals dat het geval is bij de vernieuwingen van het Afrikamuseum en het Wereldmuseum die nu gaande zijn.