Leoni Jansen en The African Mamas laten muziek van Miriam Makeba herleven

  • 0

Tot 20 mei toeren Leoni Jansen en The African Mamas door Nederland met de muziekvoorstelling Siyabonga Makeba, waarin ze een ode brengen aan “Mama Afrika”: Miriam Makeba.

De Nederlandse zangeres en theatermaker Leoni Jansen houdt van Afrika. Ze leerde het continent kennen toen ze in 2000 door de NOVIB en het tijdschrift Yes naar Zuid-Afrika werd gestuurd om een reportage te maken. De reis bracht haar naar Kaapstad, Johannesburg en Oos-Londen. Onmiddellijk voelde ze zich geráákt. “Er gebeurde iets met mij”, herinnert ze zich achttien jaar later. “Ik ben van mezelf nogal luidruchtig. Maar daar was iederéén aan het dansen en het zingen. Er heerste een vibe waarvan ik dacht: dit past bij mij. Ik was zó opgetogen. Mensen kwamen terug uit Zuid-Afrika met verhalen over hoe gevaarlijk het er was. Maar ik had een heel ander Zuid-Afrika gezien.”

Vele Nederlanders zullen zich Leoni Jansen nog herinneren als een van de eerste presentatoren van het Jeugdjournaal. In de jaren tachtig was ze niet weg te denken van de Nederlandse televisie. Sindsdien heeft ze zich echter volledig op de muziek gestort. Ze heeft een indrukwekkende loopbaan opgebouwd met ambitieuze multiculturele, vaak internationale producties als Female Factory (13 zangeressen uit 10 verschillende landen), She Got Game, Made in Holland (Jansens antwoord op “9/11”, met 45 artiesten uit 22 verschillende culturen) en MasterPeace in Concert (met het Metropole Orkest en artiesten uit oorlogsgebieden wereldwijd). Ze trad op met bekende Afrikaanse en Zuid-Afrikaanse artiesten als Youssou N’Dour, Baba Maal, Busi Mhlongo, Angelique Kidjo en Sibongile Khumalo. In 2006 werd Jansen door koningin Beatrix tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau benoemd vanwege haar aandacht voor wereldmuziek en de positie van vrouwen in het muziekbedrijf.


Mandela belangrijker dan voetbal

Twee keer heeft Leoni Jansen voor Nelson Mandela mogen optreden: eerst tijdens het concert aan de vooravond van het huwelijk van prins Willem-Alexander en prinses Máxima in de Amsterdam Arena in mei 2002, en toen weer tijdens een eerbetoon voor Mandela in Carré, later datzelfde jaar. Jansen was gevraagd om de muziekregie van de voorstelling in Carré te doen. Het was een historisch ogenblik, want iedereen besefte dat dit wel eens Mandela’s laatste bezoek aan Nederland zou kunnen zijn. “Het was ongelooflijk spannend”, denkt ze terug, “want niemand wist of hij tot het einde van de show zou blijven.” Wat de avond voor de mensen achter de schermen nog spannender maakte, was dat Mandela afweek van de tekst van de toespraak die hij zou houden. “Na tien minuten was hij nog niet aan zijn eigenlijke verhaal begonnen. De show werd rechtstreeks uitgezonden en wij wisten dat er daarna een voetbalwedstrijd zou beginnen. Het programma liep wel twintig minuten uit! Ik geloof dat het de enige keer is geweest in de geschiedenis van de Nederlandse televisie dat ze níet overgeschakeld zijn naar een live voetbaluitzending.”


“Het raakt me, het Afrikaans”

In 2017 heeft Leoni Jansen een tournee langs Nederlandse theaters gemaakt met de Zuid-Afrikaanse zanger Chris Chameleon. Sindsdien brengt ze in haar solovoorstellingen regelmatig gedichten van Ingrid Jonker en Antjie Krog ten gehore op muziek van Chris. Ze houdt ook van het werk van andere Afrikaanstalige artiesten, zoals Amanda Strydom, Laurika Rauch, Gert Vlok Nel en Koos du Plessis. “Het Afrikaans is een prachtige taal”, zegt ze. “Natuurlijk is het een taal met een verschrikkelijk verleden. Maar ik probeer dingen vanuit het nu te bezien. En ik houd van taal op zich. Ik zing in allerlei verschillende talen. Tijdens Siyabonga Makeba doe ik ook met het Zoeloe en het Xhosa mee, al gaan de clicks me niet zo goed af. Het Afrikaans vind ik zo poëtisch. Het raakt me. Niet dat ik het Afrikaans altijd meteen begrijp. Je moet er moeite voor doen. Maar áls het dan binnenkomt, dan komt het ook goed binnen.”

“Als de harten opengaan”

Jansen heeft inmiddels in Nederland vijf grote Afrikaanse producties op de planken gebracht: The African Mamas (2005), Daughters of Africa (2010, met twaalf zangeressen uit acht verschillende Afrikaanse landen), The African Mamas sing Mama Africa (2013), Graceland (2016), en nu dus Siyabonga Makeba (“Bedankt Makeba”).

Hoewel Mama Africa (2013) óók over Miriam Makeba ging, is de nieuwe voorstelling compleet anders. Tijdens de eerdere shows met The African Mamas bleek dat het publiek behoefte had aan een Nederlandstalige verteller. Anders gingen er te veel nuances verloren. Graceland (2016) was de eerste voorstelling waar Jansen als verteller aan meewerkte. “Dat is een rol die me ontzettend goed bevalt”, zegt ze. “Daarom wilde ik Makeba’s verhaal graag nóg een keer brengen – met andere zangeressen en andere muziek.”

Jansen heeft vele uren videomateriaal van Miriam Makeba bestudeerd, maar ze heeft de zangeres nooit in het echt zien optreden. “In 2008 had ik besloten om de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella te gaan lopen”, vertelt ze, “dus ik had zes weken in mijn agenda vrijgehouden, van begin oktober tot half november. Kort nadat ik dat besloten had, werd ik gebeld door Festival Mundial. Ze organiseerden een festival in Tilburg waar Makeba ook zou optreden. Of ik het wilde presenteren en wat met haar wilde zingen…? Dat festival was op 6 november. Ik heb het niet gedaan. Ik had nog nooit in mijn leven zes weken vrij genomen, ik wílde de Camino lopen en ik kon niet beloven dat ik dan al terug zou zijn, want anders zou ik daar de hele tijd rekening mee moeten houden. Drie dagen na dat festival is ze overleden. Ik heb geen spijt van mijn beslissing, want zo gaat het nu eenmaal en Santiago de Compostella heeft me ook heel veel gegeven. Maar ik vind het des te leuker dat ik haar nu kan eren.”

Jansen ziet Makeba in de eerste plaats als een fantastische artiest. “Als je kijkt naar haar optredens in haar jonge jaren, en zelfs ook later, toen haar stem al gebroken was, vóél je haar authenticiteit.” Maar Jansen bewondert Makeba ook als activist. “Ze heeft haar stem aan de Struggle gegeven, ze heeft haar bekendheid gebruikt voor de strijd tegen de apartheid. En toen de apartheid voorbij was, bleef ze zingen: voor meisjes die mishandeld waren, tegen het racisme, tegen aids, tegen de maffia. Ze is altijd geëngageerd gebleven. Daar houd ik van. Aan de ene kant bén je muzikant en doe je het voor de muziek. Maar als het lukt – als de harten opengaan – kun je er ook een groter doel aan verbinden. Iets daarvan proberen we met onze voorstelling ook te bereiken.”

“Alles zit erin!”

Niet alleen de opzet van de voorstelling is anders dan in 2013. Dat geldt ook voor de samenstelling van The African Mamas. Voor elk programma worden er opnieuw audities gehouden. Een van Jansens sterke punten als regisseur is dat ze vrouwen met uiteenlopende stemmen individueel tot hun recht kan laten komen. Dat heeft ze bewezen bij voorstellingen als Female Factory en She Got Game. “Wat ik altijd heel troostend vind, is dat iedereen mag zijn wie hij of zij is, en dat ze dan toch bij elkaar horen”, zegt ze.

Voordat The African Mamas naar Nederland kwamen, is Jansen vier weken in Johannesburg geweest om te repeteren. De laatste week sloot coregisseur Jan-Eric Hulsman, die overigens ook de regie had gedaan voor het eerbetoon aan Nelson Mandela in Carré, zich bij de groep aan en is er nog flink aan de voorstelling gesleuteld. “Omdat ik zelf op het podium sta, heb ik niet het totale overzicht. Ik kan bijvoorbeeld niet zien hoe het licht is of hoe de videobeelden overkomen”, verduidelijkt Jansen. In Johannesburg hebben Jansen en Hulsman eindeloos gepraat. “Ik heb bijna alles gelezen wat er over Makeba geschreven is. Daar moet je voor de show de belangrijkste momenten uit halen, zonder dat je van de hak op de tak springt. Hier iets beschrijven, daar een paar jaar overslaan. Ik heb heel wat darlings gekilld. Maar het belangrijkste is dat het publiek meegevoerd wordt.”

In maart is de voorstelling in première gegaan. Elke dinsdagavond neemt collega-zangeres Ricky Koole Jansens rol over. Daardoor heeft Jansen de show uiteindelijk ook zelf kunnen zien. Ze is erg enthousiast over het resultaat. “Dat komt doordat er zo veel fantastische mensen aan meewerken. Niet alleen óp het toneel, maar ook de mensen van het licht, de beelden, het decor, de kleding…”

En gelukkig deelt het publiek haar enthousiasme. “Ik hoor van mensen dat ze hebben geswingd, gelachen, gehuild… Alles zit erin!”

Siyabonga Makeba loopt nog tot 20 mei. En Jansen verheugt zich alweer op december. Dan komen The African Mamas opnieuw naar Nederland, voor een programma met kerstliedjes.

Buro: IG
  • 0
Verified by MonsterInsights
Top