Eindelijk! De P.C. Hooftprijs 2019 is toegekend aan Marga Minco. Minco werd vooral bekend als schrijfster van Het bittere kruid (1957). Het boek maakte haar volgens het juryrapport “de Nederlandse stem in de Europese oorlogsliteratuur”.

Marga Minco werd op 31 maart 1920 als Sara Menco geboren in het Brabantse Ginneken en groeide op in Breda, als kind van een orthodoxe vader en een liberaal-joodse moeder. Tussen 1938 en 1940 werkte ze voor de Bredasche Courant. Een dag na de Nederlandse capitulatie op 15 mei 1940 werd ze ontslagen, hoewel de bezetter nog geen enkel verbod had uitgevaardigd. Het maakte Minco volgens haar latere echtgenoot, de dichter Bert Voeten (1918–1992), de eerste Nederlandse journalist die vanwege haar joodse afkomst werd ontslagen.

In 1942 trok Minco in bij haar ouders, die zich op bevel van de Duitsers in de Amsterdamse Jodenbuurt hadden gevestigd. Toen haar ouders, broer en zus werden opgepakt, wist Minco te ontsnappen. Tot het einde van de oorlog zat ze ondergedoken. Haar schrijversnaam “Marga” herinnert nog aan de naam die in haar vervalste persoonsbewijs stond: Marga Faes. Minco is de enige van haar familie die de oorlog heeft overleefd.

Minco’s debuutroman, Het bittere kruid (1957), werd meteen bekroond met de Multatuliprijs en met de Vijverbergprijs, de voorloper van de F. Bordewijkprijs. Ook ontving ze voor haar hele oeuvre de Annie Romeinprijs (1999) en de Constantijn Huygensprijs (2005).

Vanwege het succes van Het bittere kruid, wordt wel eens vergeten dat Minco nog meer boeken heeft geschreven. Andere (korte) romans uit haar oeuvre zijn bijvoorbeeld Een leeg huis (1966), De val (1983), De glazen brug (1986) en Nagelaten dagen (1997). Ook publiceerde ze meerdere bundels verhalen, die 2009 zijn gebundeld in Achter de muur.

Marga Minco bij de presentatie van het Boekenweekgeschenk De glazen brug (1986) / Foto: Nationaal Archief, via Wikimedia Commons.

De jury – Mathijs Sanders (voorzitter), Gustaaf Peek, Daniëlle Serdijn, Vamba Sherif en Franca Treur – stelt dan ook dat het “onterecht [zou] zijn om [Minco’s] oeuvre te versmallen tot die heel belangrijke debuutroman of tot een enkel thema: de herinnering aan de Duitse bezetting”. Minco is er volgens de jury in geslaagd haar particuliere geschiedenis te veranderen “in iets dat veelomvattender is dan het eigen leven en dat al meer dan een halve eeuw wereldwijd tot de verbeelding spreekt”.

Voorts schrijft de jury: “De romans en verhalen van Marga Minco geven vorm aan existentiële ervaringen als angst, schuldgevoel, eenzaamheid en een diep maar nauwelijks te verwoorden verlangen naar geborgenheid. Zonder te psychologiseren, zonder pathetiek of pretentie, maakt zij een ondoorgrondelijke werkelijkheid invoelbaar en voorstelbaar.”

De jury werd bij het herlezen geraakt “door de wijsheid en de vitaliteit van een oeuvre dat bescheiden is in toon en omvang, maar dat met iedere generatie blijft winnen aan zeggingskracht. […] Grote woorden zijn haar vreemd. Er staat wat er staat. Haar veelgeprezen soberheid komt voort uit een even ingenieus als spaarzaam gebruik van literaire kunstgrepen en het vermogen om essentiële observaties zorgvuldig te noteren en te plaatsen in het licht van haar milde ironie.”

In een reactie voor het NOS Journaal vertelt Minco’s dochter Jessica Voeten dat haar moeder heel blij was met de toekenning van de P.C. Hooftprijs: “Ze vindt het geweldig”. Voeten verklapt ook dat er thuis naar Het bittere kruid werd verwezen als “het HBK’tje”. Onlangs verscheen van “het HBK’tje” de 57^e druk.

De P.C. Hooftprijs wordt jaarlijks afwisselend toegekend aan een Nederlandse schrijver op het gebied van proza, poëzie en essay. Eerdere winnaars van de P.C. Hooftprijs voor verhalend proza waren onder meer Maarten Biesheuvel, A.F.Th. van der Heijden, Charlotte Mutsaers en Astrid Roemer. Aan de prijs is een geldbedrag van 60.000 euro verbonden. Vanwege Minco’s hoge leeftijd zal de prijs in januari bij haar thuis worden uitgereikt.