Nederlandse migranten- & vluchtelingenliteratuur: Murat Isik

  • 0

Murat Isik (By Arild Vågen - Own work, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons)

Wees onzichtbaar
Murat Isik

Amsterdam: Ambo Anthos (2017)
9789041422903

Waar veel opmerkelijke romans van Marokkaanse Nederlanders de afgelopen jaren een groot lezerspubliek bereikten bleef het tamelijk stil in de meer dan 400.000 mensen tellende Turks-Nederlandse gemeenschap. Met de publicatie van twee omvangrijke romans maakt de Turks-Nederlandse schrijver en jurist Murat Isak (1977) veel goed. Zijn in 2017 gepubliceerde Wees onzichtbaar werd door de lezers van de kwaliteitskrant NRC Handelsblad gekozen tot de beste roman van het jaar. Twintig procent van de 15.000 stemmen ging naar dit boek.

Na zijn roman Verloren grond  (2012) over een jongen die in het landelijke Oost-Turkije opgroeit schreef Isik in Wees onzichtbaar het verhaal van de strijd tussen een zoon die in 1983 als vijfjarige Zaza naar Nederland kwam en zijn werkloze, autoritaire, communistische vader. In zeer toegankelijk genoteerde verhalen wordt een beeld geschilderd van zijn kennismaking met Nederland, het schoolleven, zijn eerste seksuele ervaringen en het (over-) leven in de verloederende Bijlmer, het Amsterdamse stadsdeel dat nu 50 jaar bestaat. Het is een wereld waar geweld, drugs en inbraken het dagelijks leven steeds meer beheersen.

In een recent interview vertelde Isik: “Toen ik er opgroeide heb ik altijd gevoeld dat het een opgegeven wijk was, taxi’s kwamen er ’s avonds niet, vroedvrouwen lieten je er niet thuis bevallen. Maar in de beginjaren van de Bijlmer was het de modernste wijk van de stad, uit idealisme neergezet, en waar de mensen graag wilden wonen. Hoe die stad zo is afgegleden en verstoten, daar heb ik altijd iets mee willen doen.”1

De hoofdpersoon leert inzien wat het betekent om in de jaren tachtig en negentig op te groeien in twee verschillende werelden. “Iedere keer als er ‘Turk’ naar mij werd geroepen, was het alsof er iemand op mijn achterhoofd sloeg met een plank.” De hoofdpersoon ervaart steeds vaker dat Turk een scheldwoord is. Hij gaat naar de bibliotheek en slaat een woordenboek open. “Het was alsof er een hele boekenkast op mij donderde. Vlak na ‘bewoner van Turkije’ stond er in de Dikke Van Dale bij het woord Turk: ‘Zo zwart zien, eruitzien als een Turk, er erg vuil uitzien; (zegswijze) aan de Turken overgeleverd zijn, slecht behandeld, bedrogen, mishandeld worden.’ En blijkbaar was Turk ook een naam die in Nederland aan viervoeters werd gegeven, want er stond onder 2. ‘– hondennaam’. Ik wilde dat ik het woordenboek nooit had bekeken, maar ik las verder. ‘Turken’ was blijkbaar ook een werkwoord: ‘turken; (turkte, heeft geturkt): Geweldig plagen, treiteren.’ En onder het werkwoord ‘turken’ stond tenslotte het woord turkenbaan: baan, betrekking met vuil, vies werk.

De vader ziet zijn vrouw zich tot zijn schrik steeds nadrukkelijker ontwikkelen en zijn kinderen vernederlandsen. De zoon wordt zich met de dag meer bewust van zijn positie. We moesten geduld hebben, hield ik mezelf voor. We moesten geduld hebben en doorstaan wat op ons afkwam. Het had geen zin om weg te lopen voor de pijn, we konden negens heen. En als het ons te veel werd, moesten we onzichtbaar zijn.” Langzaam komt een uitweg in zicht: “Zelfredzaam. Ik vond het meteen een schitterend woord en begreep direct wat het betekende. Ik besloot het in de mond te nemen, ervan te proeven om het te laten beklijven. ‘Zelfredzaam’, zei ik hardop.” Wees onzichtbaar straalt kracht uit en beschrijft hoe moeizame sociale omstandigheden niet per definitie tot slachtofferschap hoeven te leiden.

1 Thomas de Veen, Wees onzichtbaar van Murat Isik wint de NRC Boekenwedstrijd. 19 december 2017

Lees ook

https://voertaal.nu/murat-isik-wint-libris-literatuurprijs-2018/

Buro: MvH
  • 0
Verified by MonsterInsights
Top