Zes kilometer met kraampjes, 850 standhouders en vele duizenden boeken… Zondag 5 augustus was het in het Deventer weer tijd voor de jaarlijkse boekenmarkt.
Het Overijsselse Deventer is een van de oudste steden van Nederland. In 2018 bestaat de stad precies 1250 jaar. De stad kan onder meer bogen op het oudste stenen huis, het oudste wandelpark en de oudste wetenschappelijke bibliotheek van Nederland. Tussen 1000 en 1500 bereikte Deventer grote welvaart doordat het deel uitmaakte van de Hanze, een verbond van handelssteden dat zich vanuit Duitsland over een groot deel van het toenmalige Europa had uitgebreid.
Deventer Boekenstad
In de late middeleeuwen werd ook de basis gelegd voor Deventer als “boekenstad”. Deventer was een belangrijk centrum voor kerkelijke vernieuwing. Het is de geboorteplaats van Geert Grote, de grondlegger van de Moderne Devotie. Deze beweging zou grote invloed uitoefenen op onder meer Thomas a Kempis, Desiderius Erasmus en Jeroen Bosch. Tot ongeveer 1500 was de stad het belangrijkste humanistische boekdrukcentrum van Noord-Europa.
In 1560 gaf het stadsbestuur van Deventer opdracht een kast te laten maken “voir deze Stadtsboecken”. Daarmee kreeg Deventer de eerste stadsbibliotheek van Nederland. In 1630 werd het Athenaeum Illustre opgericht. Initiatiefnemer, eerste rector én eerste bibliothecaris was de predikant en dichter Jacobus Revius, die in 1630 jaar ook zijn belangrijkste dichtbundel publiceerde, Over-ysselsche Sangen en Dichten. De openbare bibliotheek van Deventer heet tot op de dag van vandaag de “Athenaeumbibliotheek”. De collectie telt een groot aantal bijzondere handschriften, atlassen en boeken uit de beginperiode van de boekdrukkunst. Een aantal daarvan is via de website van de bibliotheek integraal door te bladeren.
Nog steeds bevinden zich in Deventer veel uitgeverijen, drukkerijen en boekenantiquariaten. Een aardige attractie is het Charles Dickens Kabinet in de voormalige Vrouwengevangenis aan de Walstraat. Hier is een permanente tentoonstelling te zien over het leven en werk van deze negentiende-eeuwse Britse schrijver, met talrijke boeken (waaronder een aantal eerste drukken), prenten, kostuums en beeldjes van Charles Dickens, en een tafel gedekt met Dickens-servies.
In december is het historische Bergkwartier van Deventer het decor voor het jaarlijkse Dickens Festijn. Dan kun je op straat zomaar allerlei personages uit de boeken van Dickens tegenkomen, zoals Oliver Twist, Scrooge en Christmas Carol Singers. Aan dit evenement wordt meegewerkt door zo’n 950 figuranten. In 2017 trok het Dickens-weekend ongeveer 125.000 bezoekers uit binnen- en buitenland. In 2018 wordt het Dickens Festijn gehouden op zaterdag 15 en zondag 16 december.
In een voormalige synagoge aan de Roggestraat is het Etty Hillesum Centrum gevestigd. De joodse Etty Hillesum (1914-1943) kreeg bijna veertig jaar na haar dood grote bekendheid door de publicatie van haar dagboek, waarin ze niet alleen haar persoonlijke leven documenteert, maar ook de impact van de anti-Joodse maatregelen en de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hillesum bracht een groot deel van haar jeugd in Deventer door. In het Etty Hillesum Centrum is een permanente tentoonstelling over Hillesums leven en over het Joodse leven in Deventer te zien. Ook ontplooit het centrum initiatieven op het gebied van discriminatie en tolerantie, vrede, vrijheid en democratie, identiteit en godsdiensten.
Eerste zondag van augustus
Deventer telt een groot aantal boekenantiquariaten en het hele jaar door worden er allerlei literaire evenementen georganiseerd. Het hoogtepunt van de culturele kalender is de Deventer Boekenmarkt, elke eerste zondag van augustus. De boekenmarkt werd dit jaar voor de dertigste keer gehouden en er kwamen naar schatting ruim 125.000 bezoekers op af.
De Deventer Boekenmarkt is een must voor verzamelaars. Er zijn dan ook nogal wat kramen die geheel of gedeeltelijk gewijd zijn aan typische verzamelobjecten, zoals boekenweekgeschenkboekjes, boeken van Marten Toonder (Tom Poes, Olivier B. Bommel), Jules Verne en Karl May, strips (Kapitein Rob, Suske & Wiske, ook in allerlei streektaaluitgaven), en populaire series als Arendsoog, Biggles en de Bob Evers-boeken. Daarnaast zijn de Verkade-albums, de kinderboeken van uitgeverij Kluitman uit Alkmaar en schoolplaten van Jetses en Isings nog steeds gewild. Het weerzien met al deze titels en omslagen roept een heerlijk gevoel van herkenning en nostalgie op. Naast verzamelaars komen er op de markt ook veel echte lezers af, vaak gewapend met een boodschappenkarretje om al die kilo’s boeken te vervoeren. Opmerkelijk is dat iedereen in de trein vanuit Deventer terug naar huis, aan het einde van de middag, stilletjes zit te lezen, met een gelukzalige glimlach om de lippen.
- Tekst: Ingrid Glorie
- Foto’s: Elize Zorgman